Lo ngại stagflation quay trở lại sau dữ liệu vĩ mô tuần qua

Tăng trưởng CPI tháng 1 vừa qua đã gây thất vọng cho thị trường:

• CPI tổng hợp giàm còn +3.1% y/y, vẫn cao hơn dự báo của phố Wall (+2.9% y/y).

• CPI cốt lõi giữ nguyên so với tháng trước: +3.9% y/y (thấp hơn dự báo 3.7% y/y). (Báo cáo CPI trong tuần từ Viet Hustler).

Sự thất vọng của thị trường là do hi vọng lớn lao trước đó rằng lạm phát sẽ xuống dưới +3% y/y lần đầu tiên trong năm. Nhưng hi vọng nhiều thì sẽ khiến thất vọng càng nhiều, hiện thị trường đã chuyển qua đặt cược vào chính sách lãi suất “holding for longer” (giữ lãi suất cao dài hơi hơn): đẩy lùi hi vọng Fed cắt giảm lãi suất sang tháng 6/2024.

Còn nhớ hơn nửa năm trước (tháng 5/2023) lạm phát CPI tổng hợp đã giảm một cách đột ngột từ +4.1% xuống còn +3% khiến hầu hết các nhà kinh tế đều lo sợ về deflationary risk (rủi ro giảm lạm phát đột ngột do cầu tiêu dùng sụt giảm mạnh). 

Nhưng câu chuyện hiện nay đã hoàn toàn khác, nay họ lại tiếp tục lo ngại về vấn đề stagflation khi:

1. Lạm phát trở lên sticky: trong suốt hơn 6 tháng vẫn không thể xuống dưới mức 3%, 

2. Khả năng tăng trưởng GDP có thể chậm lại: do doanh số bán lẻ nhóm hàng kiểm soát (Control Group - nhóm được đưa vào tính GDP) đã sụt giảm rõ rệt. 

3. và khả năng thất nghiệp tăng trong năm tới: khi làn sóng sa thải của các công ty lớn quay trở lại.

Do vậy, Viet Hustler xin dành bài viết Kinh tế vĩ mô cuối tuần này để điểm qua những dấu hiệu của stagflation đối với nền kinh tế Mỹ, qua hàng loạt số liệu quan trọng tuần qua.

(I) Vấn đề trong Báo cáo CPI và tâm lý của người dân khiến lạm phát còn dai dẳng (sticky inflation)

Có rất nhiều dấu hiệu về sticky inflation đến từ: lạm phát dịch vụ + lạm phát dịch vụ siêu cốt lõi + kỳ vọng lạm phát của doanh nghiệp hay người tiêu dùng.

I.1. Lạm phát dịch vụ vẫn là vấn đề nhức nhối nhất:

Tăng trưởng CPI Cốt lõi dịch vụ vẫn lên đến + 5.4% y/y.

• Trong khi CPI cốt lõi hàng hóa lại đang trên đà giảm phát (-0.3% y/y).

Để bóc tách nhân tố ảnh hưởng đến CPI dịch vụ, cần nhìn vào con số tăng trưởng theo tháng (m/m): 

• Dịch vụ cốt lõi đóng góp >0.4% trên tổng 0.3% m/m tăng trưởng CPI tổng hợp.

  • Nếu chỉ tính riêng tăng trưởng của CPI Dịch vụ cốt lõi: CPI Dịch vụ cốt lõi tăng đến +0.6 m/m so với cùng kỳ tháng trước.

Trong đó, lạm phát chi phí nhà ở (màu cam) đã tăng trở lại - chiếm 2/3 tăng trưởng CPI Dịch vụ Cốt lõi.

Tuy nhiên, có sự khác biệt lớn trong danh mục lạm phát nhà ở: 

• Giá thuê nhà tiếp tục giảm như kỳ vọng từ +0.39% m/m (tháng 12) còn +0.36% m/m tháng 1.

• Nhưng chi phí tương đương thuê nhà của chính chủ sở hữu (OER) lại tăng mạnh lên +0.56% m/m (từ mức +0.42% m/m tháng 12)

• Hai hạng mục này đều biến động nhiều nhưng hiếm khi di chuyển ngược chiều lớn như tháng vừa rồi.

  

Tuy nhiên, Viet Hustler cho rằng lạm phát nhà ở là vấn đề ít nghiêm trọng nhất (so với các vấn đề phía dưới) do sự gia tăng của CPI OER không quá trầm trọng:

• OER được định nghĩa là tiền thuê ngầm định mà chủ sở hữu nhà đáng ra phải trả nếu họ đi thuê nhà.

  • Phần lớn nhà được mua toàn là nhà đẹp để ở (có mức chi phí, nếu đi thuê, thì sẽ khá đắt đỏ): nên OER là một chỉ báo có tính gây nhiễu cao…

• Như Viet Hustler đã nhấn mạnh trước đó, giá thuê nhà sẽ dần giảm do chi phí thuê nhà trên thị trường đang giảm: 

  • Chi phí dành cho người thuê mới - New Tenant Rent index (NTR - đường màu lam đậm) đã giảm đáng kể cùng với giá thuê thực tế của thị trường. 

  • Tuy nhiên, những hợp đồng nhà thuê cũ được cố định ở mức giá cao trước đó khiến CPI giá thuê nhà duy trì ở mức cao.

    (CPI rent và ATRR - All Tenant Regressed Rent index còn cao)

  

I. 2. Xu hướng giá tăng trở lại trên diện rộng, và không còn chỉ là vấn đề của riêng CPI nhà ở

Tăng trưởng CPI Siêu Cốt Lõi (CPI Cốt lõi không bao gồm chi phí nhà ở) đã tăng đột biến lên +4.4% y/y và  +0.85% m/m trong tháng 1.

• Phần lớn tăng trưởng m/m đến từ chi phí vận chuyển:

  • trong đó chi phí bảo hiểm xe là lớn nhất đóng góp +0.63% m/m trên tổng +0.97% m/m của tăng trưởng chi phí vận chuyển.

  

Ngoài CPI siêu cốt lõi, giá cả trong tháng 1 cũng tăng trên diện rộng:

• 45% các mục hàng trong rổ CPI đang tăng giá với tốc độ > +0.4% m/m (trong khi hồi tháng 12, con số này chỉ là 28%). 

=> Điều này cho thấy, vấn đề lạm phát dai dẳng (thậm chí là cả nguy cơ lạm phát tăng trở lại) không còn chỉ nằm ở lạm phát nhà ở.

Tất nhiên, con số 1 tháng khó có thể phản ánh được xu hướng.

• Nếu vậy, thì con số trung bình 3 tháng gần nhất (3 MA - bình quân theo năm) đang tăng cao cũng có thể khẳng định xu hướng tăng trở lại của CPI cốt lõi và siêu cốt lõi:

  

I.3. Lo ngại cuối cùng: kỳ vọng lạm phát đang quay trở lại

Còn nhớ kỳ vọng lạm phát chính là nhân tố thúc đẩy lạm phát lên cao trong nửa cuối năm 2022: nếu người dân và doanh nghiệp hi vọng có lạm phát, họ sẽ dễ dàng chấp nhận mức giá cao hơn.

Và kịch bản này đang quay trở lại:

Phía doanh nghiệp: dưới áp lực chi phí lao động cao, doanh nghiệp sẵn sàng chuyển áp lực này lên phía người tiêu dùng. 

• Khảo sát kỳ vọng doanh nghiệp nhỏ của Fed (NFIB): 33% doanh nghiệp dự kiến ​​sẽ tăng giá trong vòng 3 tháng tới => có thể thúc đẩy PCE tăng trở lại.

  

• PPI duy trì cao hơn dự kiến, cũng cho thấy giá thành đầu nhà sản xuất và bán buôn vẫn cao hơn mức kỳ vọng. (Báo cáo PPI từ Viet Hustler)

Phía người tiêu dùng:

• Kỳ vọng lạm phát của người tiêu dùng trong 1 năm tới cũng tăng lên 3% (> trước đó 2.9%).

  

(II) Tăng trưởng GDP có thể chậm lại qua dự đoán từ doanh số bán lẻ

Stagflation không có nghĩa là suy thoái, nhưng stagflation có thể vẫn là sự thất bại của Fed nếu tăng trưởng GDP ở mức thấp (không có nghĩa là âm, nhưng sẽ trì trệ trong 1 thời gian dài) mà lạm phát vẫn dai dẳng đi kèm với thất nghiệp tăng.

Báo cáo bán lẻ tháng 1 tuần qua có sự sụt giảm rõ rệt xuống mức -0.8% m/m (lớn hơn nhiều so với dự báo -0.2% m/m).

• Trong đó, doanh số bán lẻ nhóm hàng kiểm soát (Control Group - nhóm đưa vào tính GDP) có sự sụt giảm rõ rệt -0.4% m/m - thấp nhất kể từ tháng 03/2023.

Đặc biệt, triển vọng doanh số của các nhà bán lẻ tại Michigan và Texas trong thời gian tới cũng khá bi quan,

• cho thấy doanh số bán lẻ thực tế có thể tiếp tục giảm trong tháng tới:

Điều này đưa ra lo ngại về khả năng chi tiêu tiêu dùng sụt giảm sẽ không còn gồng gánh tăng trưởng GDP được nữa. 

• Đặc biệt, báo cáo doanh số bán lẻ cũng phù hợp với dự đoán của Viet Hustler trước đó về nguy cơ tiêu dùng sụt giảm nếu khoản tiết kiệm dư thừa (excess saving) trong dân chúng cạn kiệt vào cuối quý I/2024.

(III) Thị trường lao động có thể chuyển biến xấu nếu làn sóng sa thải kéo dài

Thị trường lao động đã có dấu hiệu hạ nhiệt đáng kể:

• Số đơn xin trợ cấp thất nghiệp lần đầu trung bình 4 tuần gần nhất có xu hướng tăng lên.

• Trong khi số lượng xin gia hạn trợ cấp cũng tăng cao => người thất nghiệp gặp khó khăn khi tìm kiếm công việc mới.

  

• Số lượng payroll vẫn luôn cao gần đây là do số lượng người lao động làm nhiều việc (> 2 công việc) đã tăng lên mức cao nhất trong lịch sử:

  

• Khảo sát doanh nghiệp nhỏ NFIB cho thấy: kế hoạch tuyển dụng + chỉ số thể hiện việc khó tuyển dụng (Job Openings hard to fill) đã và đang bình thường hóa.

  • Như vậy, nhu cầu lao động của doanh nghiệp đang dần bình thường hóa chứ không còn cao như năm trước.

  

Làn sóng sa thải đang lan rộng từ lĩnh vực công nghệ sang giáo dục

• Thông báo sa thải từ hàng loạt các công ty công nghệ lớn vẫn đang tiếp tục: tuần qua có thêm Cisco, Nike, NASA, Paramount…

• Khoảng 34,000 nhân viên lĩnh vực công nghệ đã bị sa thải trong vỏn vẹn 1.5 tháng đầu năm 2024.

  

• Nhiều doanh nghiệp sa thải bớt nhân viên với một lý do chung: tối ưu hóa hiệu suất hoạt động (operational efficiency).

  • Cụm từ này đang được nhắc đến nhiều chưa từng thấy trong các thông báo văn bản từ doanh nghiệp:

    

Làn sóng layoff có thể lan dần đến lĩnh vực giáo dục tại các trường công khi ngân sách liên bang đang bị cắt giảm cho 2 năm học 2023-2024 và 2024-2025.

• Thông báo sa thải dưới đây đến từ một trường công tại Long Island với lý do thâm hụt ngân sách - USD 3.6 triệu.

  

 … và làn sóng layoff cũng dần lan sang các ngành sản xuất công nghiệp:

KẾT LUẬN

Thông thường, stagflation là tình trạng kinh tế đình trệ, kèm theo thất nghiệp cao và lạm phát dai dẳng trong một thời gian dài. Do vậy, dữ liệu của 1-2 tháng vẫn còn khá sớm để nhận định được khả năng của stagflation. 

Tuy nhiên, khó có thể loại trừ khả năng stagflation nhẹ xảy ra nếu Fed không thành công kiềm chế dứt điểm lạm phát trước khi tiêu dùng sụt giảm. Khi đó doanh nghiệp sẽ cần tiếp tục “tối ưu hóa hiệu suất hoạt động” bằng cách sa thải nhân viên. Người dân mất việc và hết tiền tiết kiệm cũng sẽ cắt giảm chi tiêu dẫn đến suy thoái.

Đối với tình hình lạm phát, lạm phát dịch vụ vẫn nóng hơn bao giờ hết khi cả danh mục CPI dịch vụ cốt lõi nhà ở, lẫn phi nhà ở, đều có dấu hiệu tăng cao trở lại. Fed có thể sẽ phải mất nhiều thời gian hơn với lạm phát dịch vụ do nhu cầu giải trí, chăm sóc sức khỏe và đi lại của người dân vẫn duy trì ở mức cao sau gần 1 năm đóng băng vì Covid. 

Tuy nhiên, mức nghiêm trọng của sticky inflation nằm ở việc giá cả đang leo thang trở lại trên mặt bằng chung (45% rổ hàng CPI). Trong đó, kỳ vọng lạm phát từ doanh nghiệp và người tiêu dùng đang đóng một vai trò xấu đến mức tăng giá chung này.

Bên cạnh đó, Fed vẫn có thể hi vọng về soft-landing nếu Fed tin tưởng rằng miễn sao tăng trưởng GDP trên mức 0% và số lượng payrolls còn cao kỷ lục. Nhưng gánh nặng kinh tế sẽ vẫn còn đó nếu tăng trưởng trì trệ trong một thời gian dài và có quá nhiều người dân Mỹ làm nhiều công việc part-time một lúc để chi trả cho mức sinh hoạt ngày một cao.

Bên cạnh đó, dưới góc độ vĩ mô, vẫn còn 2 ẩn số có thể kéo tụt khả năng tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ: nợ công và khủng hoảng ngân hàng tiềm ẩn!