Theo dòng sự kiện vĩ mô: thị trường trái phiếu và nền kinh tế dễ bị tổn thương như thế nào?

Thời gian vừa qua, có khá nhiều sự kiện tài chính và kinh tế vĩ mô xảy ra, bao gồm vấn đề lạm phát chưa được kiểm soát, thị trường trái phiếu của Anh sụp đổ, khủng hoảng năng lượng từ chiến tranh Nga-Ukraine và quyết định cắt giảm sản lượng dầu của OPEC+, hay môi trường thanh khoản thu hẹp lớn sau những quyết định thắt chặt của các ngân hàng trung ương.

Chuyên mục kinh tế vĩ mô tuần này của Viet Hustler sẽ có một chút đặc biệt khi được chia ra làm 2 phần:

Phần 1- Tổng hợp cho bạn đọc tin mới nhất về các sự kiện kinh tế tài chính gần đây: tình hình lạm phát, giải thích về guilt crash và margin call của các pension funds tại UK, liquidity drain và khủng hoảng năng lượng.

Phần 2 – Phân tích chuyên sâu: Theo dòng sự kiện về lạm phát, gilt crash, liquidity drain, khủng hoảng năng lượng… thị trường trái phiếu và nền kinh tế đang dễ bị tổn thương như thế nào tại thời điểm hiện tại.

Trong đó, Viet Hustler muốn phân tích những ràng buộc trong bộ ba lạm phát – nợ công – khủng hoảng ngân hàng.

Lạm phát tại Mỹ và trên toàn cầu

Lạm phát chưa được kiềm chế tại US:

Số liệu lạm phát tại US tháng 9 cho thấy lạm phát đang đứng yên ở mức cao và chưa có dấu hiệu được kiểm soát. Thậm chí, một số chi phí còn tăng với tốc độ nhanh chưa từng thấy.

• CPI tổng hợp tăng: +8.2 % y/y (cao hơn so với dự đoán +8.1%)

• CPI cốt lõi thậm chí còn tăng cao hơn: +6.6 % y/y (so với dự đoán +6.5% & +6.3% của tháng 8), tăng với tốc độ nhanh nhất kể từ tháng 08/1982.

• Lạm phát cốt lõi đang trên đà tăng nhanh khiến khoảng cách giữa CPI tổng hợp và CPI cốt lõi đang giảm dần. => Lạm phát trong các mặt hàng tiêu dùng khác ngoài năng lượng và thực phẩm càng ngày càng trở lên trầm trọng.

  

Tốc độ tăng của lạm phát theo tháng tiếp tục lớn dần là minh chứng lớn nhất cho việc lạm phát chưa được kiểm soát:

• CPI tổng hợp: +0.4% m/m (dự đoán: +0.2% | tháng 8: +0.1%)

• CPI cốt lõi: +0.6% (dự đoán +0.4% | tháng 8: +0.6%)

  

Một vài nhóm hàng đáng chú ý trong rổ CPI:

• Chi phí nhà ở vẫn tiếp tục là gánh nặng đối với người dân:

  • Chi phí tương đương tiền thuê nhà của chủ sở hữu (trong rổ CPI)  tăng +6.7% y/y với tốc độ nhanh nhất trong lịch sử.

    

• Kịch bản tương tự với giá vé máy bay: +42.9%, với tốc độ tăng nhanh nhất trong lịch sử.

  

• Và chi phí y tế: +0.8% m/m, cũng là một trong những mức tăng nhanh nhất trong thập kỷ qua.

  

• Các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu (điện nước, xăng dầu, thực phẩm tại nhà và điện) vẫn tăng ở mức rất cao nhưng tốc độ tăng đã chậm lại so với tháng trước (19.9% trong tháng 9 vs + 22% của tháng 8) … 

  

Một vài “lời nhắn” từ các thành viên của FED sau số liệu CPI tháng 9:

• Bình ổn giá là mục tiêu hàng đầu

• Fed rate có thể sẽ tăng lên mức đỉnh 4.5-5% và duy trì ở mức lãi suất đỉnh trong 1 khoảng thời gian

• Kỳ vọng của FED: cầu tiêu dùng sẽ giảm và thất nghiệp sẽ bắt đầu tăng

• Fed sẽ tiếp tục QT, nhưng sẽ có điều chỉnh thích hợp

Kỳ vọng lạm phát 1 năm và 5-10 năm đều tăng vào mỗi tháng 10 theo khảo sát của University of Michigan.

• Kỳ vọng lạm phát trong năm tới: tăng từ 4.7% lên 5.1%

• Kỳ vọng lạm phát trong 5-10 năm: tăng từ 2.7% lên 2.9%)

  

Xu hướng lạm phát gia tăng trên toàn cầu

Lạm phát trung bình trên thế giới đã tăng lên 10.2%, mức tăng hai con số đầu tiên kể từ khi số liệu này được thống kê.

Lạm phát gia tăng sẽ kéo theo hệ quả về phân phối thu nhập trên toàn cầu: giữa hộ gia đình và các công ty có quyền định giá; từ các nhà nhập khẩu hàng hóa đến các nhà xuất khẩu.

• Thu nhập khả dụng thực tế trên toàn cầu bị thu hẹp xuống mức thấp nhất chưa từng thấy:

  

Cập nhật mới nhất về khủng hoảng năng lượng

Tuần trước, Viet Hustler đã update cho bạn đọc những thông tin mới nhất về khủng hoảng năng lượng tại US và Châu Âu tại bài viết:

Khủng hoảng năng lượng leo thang sau quyết định cắt giảm sản lượng dầu của OPEC+

• Tại Châu Âu, các chính phủ đã có những chính sách sớm bình ổn giá cả năng lượng (dù khó có hiệu quả trong tình hình nguồn cung bị cắt giảm tại thời điểm hiện tại).

• Xuất khẩu LNG (khí gas hóa lỏng) từ US tăng vọt, đặc biệt là đến Châu Âu:

  

Mỹ sẽ không gặp vấn đề với khủng hoảng năng lượng quá trầm trọng như Châu Âu sau khi OPEC+ cắt giảm sản lượng dầu

• Lượng dầu nhập khẩu vào Mỹ từ Bắc và Nam Mỹ tăng nhanh từ năm 2015 trong nỗ lực của Mỹ để tránh phụ thuộc dầu vào OPEC.

  (Trước đó, những năm 1970s, Hoa Kỳ nhập khẩu 70% dầu mỏ và 85% dầu thô từ OPEC)

  

• Năm 2021, Canada là nguồn cung cấp 51% tổng nhập khẩu xăng dầu của Hoa Kỳ và 62% tổng nhập khẩu dầu thô.

  

Gilt crash: Giải thích về khủng hoảng trái phiếu tại Anh và sự kiện margin call của các pension funds.

Sự sụp đổ của thị trường trái phiếu kho bạc (gilt) tại Vương Quốc Anh gần đây đã nhấn mạnh tầm ảnh hưởng của lạm phát và các chính sách tài khóa tiền tệ lên thị trường vốn và nợ chính phủ.

Tóm tắt về sự kiện Gilt Crash:

• Ngày 09/23, thủ tướng Anh công bố kế hoạch chi tiêu chính phủ lên đến 7% GDP của UK, bao gồm những khoản cắt giảm thuế và trợ cấp năng lượng.

  • Tuy nhiên, chính sách tài khóa này có khả năng sẽ sẽ đẩy nợ công của Anh lên 103% GDP vào năm 2023 (từ 96% GDP vào năm 2022) và làm thâm hụt thêm ngân sách chính phủ, trong khi BoE vẫn đang thực hiện QT.

• Điều này gây ra một cuộc khủng hoảng niềm tin trên thị trường:

  • Đồng bảng Anh lao dốc so với đô la Mỹ vào ngày 09/23 (-3,5%), đạt mức thấp nhất kể từ năm 1985.

    

• Lợi tức trái phiếu chính phủ Anh (Gilts) kỳ hạn 30 năm nhanh chóng tăng cao vượt quá mức 5%, ngang bằng mức đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

• Sau khi BOE thông báo kế hoạch mua vào trái phiếu dài hạn, giá gilt 30y có chiều hướng giảm.

• Tuy nhiên, vào thứ 4 tuần qua (10/12) BOE xác nhận rằng sẽ dừng mọi can thiệp lên thị trường.

• Ngay sau đó, các nhà đầu tư đã tiếp tục bán ra trái phiếu gilts khiến cho lợi tức gilt kỳ hạn 30 năm lại tăng vọt lên gần 5% một lần nữa.

• Do đó, BOE đã phải thực hiện một đợt mua vào khẩn cấp trái phiếu gilts 30y với giá trị lớn chưa từng thấy: 4.56 tỷ GBP (~5.1 tỷ USD), đưa lợi suất gilt 30 năm về 4.8%.

  

Đi kèm với Gilt Crash là khủng hoảng margin call đối với các quỹ hưu trí (pension funds) tại UK, vấn đề này đã được Viet Hustler giải thích trong bài viết:

Cuộc khủng hoảng toàn diện tại Châu Âu. 

Giải thích sự kiện margin call của các quỹ hưu trí tại Anh:

• Vấn đề của các pension fund tại UK với highly-leveraged portfolio:

  • Đầu tư vào cả stock (tài sản rủi ro với lãi suất cao) và trái phiếu kho bạc UK (gilts).

  • Do đó, các pension fund này luôn đối mặt với vấn đề underfunded liabilities (khi giá trị các khoản nợ lớn hơn so với tài sản tính theo giá trị hiện tại trên balance sheet).

  • Ví dụ đơn giản trong với giá trị tiền gửi US$100 tại 1 pension fund:

  

• Khi lãi suất trái phiếu giảm, các pension fund này phải đối mặt với vấn đề underfunded trầm trọng hơn (hình bên dưới).

• Do đó, các pension fund tại UK sử dụng công cụ phái sinh interest rate swap với ngân hàng thông qua các quỹ LDI (Liability Driven Investment) để hedge rủi ro khi lãi suất trái phiếu giảm (tránh việc bị underfunded quá nhiều trên balance sheet).

  

• Tuy nhiên, trong thời gian qua, khi lãi suất trái phiếu kho bạc lên cao bất ngờ trong thời gian ngắn, giá trị của gilts mà pension funds nắm giữ giảm còn 1 nửa. Điều này tác động trực tiếp lên giá trị của balance sheet tại các pension fund.

• Hợp đồng swap giữa pension funds và phía ngân hàng khiến cho hàng loạt các pension fund bị margin call.

• Điều này buộc các pension fund phải bán ra các trái phiếu đang nắm giữ, càng đẩy giá trị trái phiếu trên thị trường đi xuống (lợi tức tăng lên).

Theo đó, ngày 10/11, khi BoE thông báo dừng mọi can thiệp trên thị trường, BoE cũng đưa ra tối hậu thư cho các pension fund tại Anh:

• Các pension funds có 3 ngày để cover position sau sự kiện margin call.

• Sau đó, các công ty tại Anh đang nhận được yêu cầu gửi tiền mặt vào trong các pension fund của họ. – Theo Financial Times

  

Liquidity drains: Thanh khoản sụp đổ trên thị trường

Thanh khoản đang bị rút ra khỏi thị trường ở tất cả các thị trường lớn trên thế giới là tình trạng chung của nền kinh tế toàn cầu, do những chính sách tiền tệ thắt chặt từ các ngân hàng trung ương.

• Điều này cũng phản ánh trong tương quan giữa thị trường cổ phiếu và việc giảm thiểu balance sheets của các ngân hàng trung ương lớn tại thời điểm hiện tại.

  

KẾT LUẬN

Có 3 dòng sự kiện chính mà Viet Hustler muốn nhấn mạnh trong bài viết tổng hợp tuần này:

1. Lạm phát tại Mỹ vẫn chưa được kiểm soát, với những mặt hàng đang có tốc độ tăng giá nhanh chưa từng thấy. Xu hướng lạm phát đang gia tăng trên toàn cầu và lần đầu tiên lạm phát trung bình của thế giới đã đạt mức 2 con số.

2. Khủng hoảng năng lượng tại Châu Âu đang tiếp tục leo thang trong khi các chính phủ này đã liên tục đưa ra các giải pháp khắc phục. Trong khi đó, hiện nay Mỹ có vẻ ít bị lệ thuộc dầu mỏ vào OPEC+ (so với việc lệ thuộc của Châu Âu vào Nga về vấn đề năng lượng).

3. Sự kiện Gilt Crash của Anh và vấn đề margin call của các quỹ hưu trí nước này đã cho thấy những liên đới giữa hệ thống tín dụng tài chính và chính sách tài khóa tiền tệ của các chính phủ và ngân hàng Trung Ương.

Từ những sự kiện trên, Viet Hustler sẽ tiếp tục phân tích sâu hơn về tình trạng nhạy cảm của nền kinh tế, và đặc biệt là thị trường trái phiếu và ngân hàng ở thời điểm hiện tại trong bài viết thứ 2 của chuyên mục Kinh tế vĩ mô tuần này.