Sự kiên cường của nền kinh tế Mỹ trong năm 2023 đã gây kinh ngạc cho tất cả chúng ta khi: GDP thực tế của đã tăng +4.9% q/q trong quý III/2023, mức cao nhất trong vòng 2 năm trở lại đây, bất chấp môi trường vốn lãi suất cao và sức ép từ lạm phát lên chi tiêu tiêu dùng. Tuy nhiên, mọi thứ diễn ra đều có lý do của nó.
Thật sự phải dành lời khen cho chính sách QE hào phóng của Fed trong gần 10 năm trước đó, và đặc biệt là trong giai đoạn Covid, đã cung cấp khoản tiền tiết kiệm dồi dào trong dân chúng và nguồn vốn giá rẻ lâu dài cho doanh nghiệp. Điều này góp phần không nhỏ vào sức mạnh tiêu dùng của người dân Mỹ ở thời điểm hiện tại - đã được Viet Hustler nhấn mạnh nhiều lần dựa trên những dữ liệu kinh tế sẵn có.
Tuy nhiên, điều bất ngờ trong báo cáo GDP quý III/2023 lại liên quan mật thiết đến chủ đề nóng hổi về nợ công của Mỹ ở thời điểm hiện tại. Bài viết kinh tế vĩ mô cuối tuần của Viet Hustler sẽ dành để phân tích kỹ hơn cho bạn đọc về báo cáo GDP tuần vừa qua và những điểm nổi bật trong câu chuyện về tăng trưởng kinh tế Mỹ.
Dấu hỏi trong báo cáo GDP quý III/2023 của Mỹ và câu chuyện nợ công
GDP thực tế của Mỹ quý III/2023 tăng trưởng +4.9% q/q, cao hơn so với dự đoán +4.3% và cao hơn rất nhiều so với con số quý II (+2.1%).
Đây là con số tăng trưởng kinh tế khả quan nhất kể từ cuối năm 2021.
Công bằng mà nói: tiêu dùng của người dân vẫn đang là nguồn lực chính chống đỡ cho nền kinh tế.
Chi tiêu tiêu dùng cá nhân vẫn đang tăng trưởng ở mức +4% q/q, bất chấp áp lực từ lạm phát và lãi suất vay tín dụng (credit card) cao ngất ngưởng….
(trung bình lãi suất vay credit card đã lên tới 28.17% - theo Forbes Advisor)
Nguyên nhân cho việc tiêu dùng mạnh tay của người dân chỉ có thể là do nguồn dự trữ tiền mặt trong dân chúng còn dồi dào, nhờ vào chính sách QE hào phóng giai đoạn trước, đặc biệt trong giai đoạn Covid.
Vì vậy, cho dù giá cả tăng và chính sách lãi suất “higher for longer” của Fed, thì dân chúng vẫn còn tiền chi tiêu.
Tuy nhiên, người dân cũng đang tiết kiệm ít đi so với giai đoạn trước:
Lượng tiền tiết kiệm trong dân chúng đang có xu hướng “bình thường hóa” trở lại (sau khi tăng vọt lên mức ~USD 6,000 tỷ hồi Covid).
Tỷ lệ tiết kiệm cá nhân tính bằng % thu nhập khả dụng thậm chí còn giảm xuống thấp hơn cả giai đoạn trước.
Điểm bất ngờ trong báo cáo GDP quý III/2023 nằm ở chi tiêu chính phủ.
Có thể thấy rõ ràng rằng:
Mặc dù bề ngoài: chi tiêu chính phủ chỉ đóng góp khoảng +0.79% trong +4.9% tăng trưởng GDP (q/q),
…. đơn giản vì tỷ trọng nhỏ của chi tiêu chính phủ (chỉ chiếm 17% hệ số khi tính GDP) so với tiêu dùng của người dân (chiếm tới 68% hệ số khi tính GDP).
Nhưng nếu tính riêng, chi tiêu công của Mỹ đang là hạng mục tăng trưởng lớn nhất trong các thành phần của GDP: tăng đến +4.6% q/q.
Trong đó chi tiêu chính phủ liên bang đã tăng đến +6.2% q/q.
Tăng trưởng chi tiêu chính phủ thực tế đã vượt quá tăng trưởng chi tiêu thực tế của người dân trong suốt 1 năm qua:
Quan trọng hơn là chi tiêu chính phủ Mỹ đã chạm mức ~38% GDP, mức chi tiêu cao nhất kể từ năm 1964.
Do vậy, hệ số và tầm quan trọng của chi tiêu công trong tính toán GDP đang không được cân nhắc một cách chính xác nhất.
Có thể chi tiêu công đang đóng góp nhiều hơn thế trong tăng trưởng GDP hiện tại!
Bên cạnh đó, nước Mỹ đang có mức thâm hụt ngân sách công bằng khoảng (-)7.6% GDP, trong khi tăng trưởng GDP đang ở mức +4.9%.
Sẽ không sai khi nói rằng thâm hụt ngân sách do tiêu dùng quá đà của chính phủ đang được dịch chuyển sang tăng trưởng GDP.
=> Như vậy, liệu có khả năng nào Fed sẽ đạt được soft-landing do chính thâm hụt chi tiêu công cùng với khủng hoảng nợ công của chính phủ và nguồn tiền dư thừa trong dân chúng từ thời kỳ Covid?
Có đáng cho chính phủ Mỹ và Fed khi đánh đổi sự cân bằng trong chính sách tài khóa và nợ công để đổi lấy soft-landing?
Tính đến quý III/2023, nước Mỹ đang vay nợ nhiều hơn khả năng trả nợ:
GDP danh nghĩa của Mỹ chỉ ở mức USD 27,623 tỷ
GDP thực tế cũng chỉ ở mức USD 22,491 tỷ
Nhưng tổng dư nợ công đã vượt mức ~USD 33,648 tỷ tính đến ngày 10/13/2023 (dải màu đỏ phía dưới là Nợ công của Mỹ tính đến quý II/2023)
Câu hỏi đặt ra là nước Mỹ làm cách nào để có thể trả được nợ? Khi mà thực tế là:
Tổng thu nhập nội địa (GDP) cả nước Mỹ thấp hơn tổng dư nợ công đến -USD 6,100 tỷ (đường màu đỏ).
Trong khi tăng trưởng dân số ở độ tuổi lao động (25-54Y) ngày một thấp (cột màu xanh).
Và phần lớn những phương án truyền thống giải quyết một phần nợ công đều không khả thi trong bối cảnh hiện tại:
…như phân tích trong bài viết kinh tế vĩ mô tuần trước của Viet Hustler.
Nếu một cường quốc dẫn đầu kinh tế thế giới như Mỹ mà vỡ nợ, khó có thể tưởng tượng được ảnh hưởng to lớn lên hệ thống tài chính và nền kinh tế toàn cầu!
Báo cáo GDP quý III/2023 và ảnh hưởng lên viễn cảnh nền kinh tế
Ảnh hưởng lên chính sách lãi suất và tiền tệ của Fed
Một điều chắc chắn rằng, báo cáo GDP quý III/2023 khả quan sẽ càng ủng hộ việc Fed tiếp tục duy trì mức lãi suất cao trong thời gian dài hơi hơn, đặc biệt khi dữ liệu lạm phát vẫn còn khá nóng.
Theo Fed San Francisco, mức lãi suất cơ bản đại diện (proxy Fed funds rate) đang lên đến mức ~7%.
Thậm chí vào năm 2008 trước cuộc Đại Suy Thoái, thì proxy Fed rate còn chưa chạm mức 6%.
FYI: Proxy Fed funds rate là mức lãi suất suy rộng trên thị trường dưới ảnh hưởng của lãi suất cơ bản từ Fed (Fed funds rate). Do vậy proxy Fed funds rate phản ánh rõ hơn những điều kiện thực tế về lãi suất vay vốn trên thị trường tài chính.
Tuy nhiên, thị trường vẫn đang đặt cược đến 99.9% là Fed sẽ không tăng lãi suất trong tháng 11, và 80.1% rằng Fed cũng sẽ không tăng lãi suất trong tháng 12.
Niềm tin của thị trường có thể đặt cược ở việc nước Mỹ sẽ không chịu nổi tốc độ leo thang của nợ công một khi lãi suất tăng cao hơn nữa.
Ảnh hưởng của báo cáo GDP lên khả năng soft-landing của Fed
Dự trữ tiền mặt dồi dào trong dân chúng và việc chi tiêu quá đà của chính phủ có thể còn giúp GDP của Mỹ cầm cự trong một khoảng thời gian nữa.
Nhưng quan trọng là liệu doanh nghiệp có thể cầm cự trong bao lâu cho đến khi họ phải tái cấp vốn và bắt đầu đối mặt với sức ép dẫn đến việc sa thải nhân viên.
Hiện tại, Viet Hustler vẫn đánh giá khả năng soft-landing của Mỹ trong năm 2024 là điều không chắc chắn bởi hoạt động của doanh nghiệp đã có dấu hiệu chậm lại:
Khối lượng hàng hóa được vận chuyển bằng UPS trong nội địa Mỹ đã giảm liên tục trong vòng 2 năm qua và giảm thêm -11% q/q trong quý này, thậm chí thấp hơn nhiều so với giai đoạn 2007-2009.
Lãi suất vay các khoản nợ ngắn hạn đối với doanh nghiệp nhỏ đã tăng từ ~5% lên đến 9.8% trong vòng hơn 1 năm qua.
Khoảng gần 1 năm trước, làn sóng layoff trong khối Tech đã diễn ra. Hiện tại, số lượng nhân viên bị sa thải trong các công ty công nghệ đã giảm, nhưng số lượng công ty đang layoff vẫn còn khá cao (dù đã giảm đáng kể)
Tuy nhiên, làn sóng sa thải có thể còn đang đợi ở phía trước:
Số lượng các công ty đưa ra thông báo trước cho nhân viên về việc đóng cửa và sa thải nhà máy theo đạo luật WARN (Worker Adjustment and Retraining Notification Act) đang ngày một gia tăng.
Nếu doanh nghiệp bắt đầu sa thải nhân viên, thì thu nhập khả dụng của người dân Mỹ sẽ giảm thiểu. Khi đó tiêu dùng sẽ không có khả năng chống đỡ tăng trưởng kinh tế như hiện tại.
KẾT LUẬN
Mức tăng trưởng kinh tế +4.9% là con số khả quan ngoài mong đợi đối với nước Mỹ trong bối cảnh môi trường lãi suất cao tại Mỹ. Báo cáo GDP kể trên đã mang đến kỳ vọng lớn hơn cho người dân Mỹ về viễn cảnh soft-landing. Đó cũng có thể sẽ là lý do để Fed duy trì mức lãi suất cao dài hơi hơn cho đến khi kiềm chế hoàn toàn được lạm phát.
Nhưng nếu bóc tách kỹ lưỡng các thành phần trong báo cáo GDP của Mỹ, có thể dễ dàng nhận ra rằng, chi tiêu công, đang là danh mục có mức tăng cao nhất, lên đến +4.6% q/q. Trong đó, chi tiêu chính phủ liên bang tăng đến 6.2% q/q. Hiện tại, nợ công đã lên đến mức 38% GDP, dấy lên nghi ngờ rằng, có thể tỷ trọng ảnh hưởng của chi tiêu công lên GDP còn cao hơn thực tế trong báo cáo. Như vậy, liệu chính phủ Mỹ có đang đánh đổi rủi ro của thâm hụt chi tiêu công và khủng hoảng nợ, để đổi lại viễn cảnh soft-landing cho nền kinh tế?
Bên cạnh đó, lượng dư thừa tiền mặt trong dân chúng từ thời kỳ QE trước cũng là một tấm đệm chống lưng cho khả năng chi tiêu mạnh tay của người dân Mỹ, mặc cho việc lãi suất vay tiêu dùng tín dụng bình quân đã lên mức 28.17%.
Tuy nhiên, nếu Fed tiếp tục duy trì chính sách lãi suất higher-for-longer, đến giữa năm 2024, một bộ phận doanh nghiệp sẽ cảm nhận sâu sắc áp lực từ việc tái cấp vốn với mức lãi suất cao. Khi đó, làn sóng sa thải sẽ ập tới, những người dân mất việc làm sẽ cắt giảm chi tiêu. Khi đó, chi tiêu sẽ không thể gồng gánh nền kinh tế.
Cuối cùng, câu hỏi đặt ra là, hiện tại, mức nợ công tại Mỹ (~ USD 33.6 nghìn tỷ) đã vượt qua tổng thu nhập quốc nội GDP (~USD 27.6 nghìn tỷ), nước Mỹ có khả năng trả nợ được hay không?
Bình luận (0)
Chưa có bình luận nào
Hãy là người đầu tiên bình luận
Đăng nhập để bình luận