Đồng USD vẫn luôn được coi là “tiền tệ thế giới” khi được sử dụng rộng rãi trong thương mại quốc tế, dự trữ ngoại hối và thị trường vốn. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, Trung Quốc đã liên tục đàm phán với các cường quốc nhiên liệu, cùng nhóm các quốc gia đang phát triển, để đạt đến thỏa thuận sử dụng đồng Yuan (CNY) trong giao dịch thương mại, đặc biệt là thương mại năng lượng.
Và hai tuần qua, hàng loạt những sự kiện liên quan cho thấy Trung Quốc đang từng bước thực hiện kế hoạch này.
Nguyên nhân gì khiến Trung Quốc thúc đẩy việc sử dụng CNY bắt nguồn từ thị trường năng lượng?
Liệu đồng CNY có thể trở thành đối trọng với đồng USD? Và để làm được điều này, Trung Quốc sẽ phải từ bỏ những gì?
Vị thế đồng USD hiện nay ra sao? Điều gì xảy ra nếu đồng USD mất chỗ đứng trên bản đồ kinh tế thế giới?
Chuyên mục kinh tế vĩ mô cuối tuần của Viet Hustler sẽ mang đến cho bạn đọc cái nhìn khái quát nhất về sức mạnh của đồng dollar Mỹ và những phân tích đối với tình hình “tiền tệ thế giới” (the world currency) hiện nay.
Nỗ lực của Trung Quốc để thay thế USD bằng CNY trong thương mại quốc tế
Tóm tắt các sự kiện quan trọng:
03/29: Trung Quốc và Brazil đạt được thỏa thuận sử dụng đồng tiền nội địa của 2 nước trong giao dịch thương mại.
03/28: Trung Quốc hoàn thành hợp đồng chuyển nhượng hợp đồng 65.000 tấn LNG (khí đót hóa lỏng) với UAE sang cho TotalEnergies của Pháp. Giao dịch được thực hiện bằng đồng CNY.
Tuần trước: Nga đã thông báo rằng họ đang xem xét sử dụng CNY làm đồng tiền dự trữ chiến lược thay thế USD.
Trong đó, các công ty Nga đã phát hành lượng trái phiếu bằng CNY tương đương > 7 tỷ USD vào năm ngoái.
Trước chiến tranh, EUR, vàng và USD là 3 đồng tiền dự trữ chiến lược chính của Nga.
Ả Rập Saudi đạt thỏa thuận với Trung Quốc để xây dựng một nhà máy lọc dầu bằng CNY với trị giá 83.7 tỷ CNY (~12.2 tỷ USD).
2 tuần trước: Saudi Arabia (quốc gia xuất khẩu 6.2 triệu thùng dầu/ngày) tuyên bố sẽ xem xét việc bán dầu bằng đồng CNY và khẳng định mối quan hệ với Mỹ "đã xấu đi dưới thời Tổng thống Biden".
Ngoài ra, Saudi Arabia cũng tham gia liên minh thương mại giữa Trung Quốc, Nga, Ấn độ, Pakistan và các quốc gia Trung Á nhằm hạn chế sự phụ thuộc vào đồng USD.
Khối các quốc gia mới nổi BRICS (Brazil, Russia, India, China, South Africa) lên kế hoạch sử dụng đồng tiền chung (có thể là CNY).
Trong chuyến thăm Riyadh hồi tháng 12/2022, Tập Cận Bình gợi ý Trung Quốc và các quốc gia vùng Vịnh sử dụng “Sàn giao dịch dầu mỏ và khí đốt quốc gia Thượng Hải” để thực hiện thanh toán bằng đồng Yuan cho các giao dịch dầu khí.
Vì sao Trung Quốc lại muốn đưa CNY thành đồng tiền giao dịch trong thương mại năng lượng nói riêng?
Nguyên nhân một phần bởi nhu cầu năng lượng của Trung Quốc hiện nay là quá lớn.
Nếu tiếp tục đổi CNY lấy USD để mua năng lượng, Trung Quốc sẽ phải đối mặt với vị thế của đồng CNY ngày một giảm.
Nhu cầu về dầu thô của Trung Quốc hiện nay đã gấp đôi so với hồi 2009.
Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến cho rằng, Trung Quốc đang dẫn đầu các nền kinh tế mới nổi trong chiến dịch de-dollarization, nhằm loại bỏ vị thế đồng USD trong thương mại quốc tế.
Trung Quốc đã thay đổi cuộc chơi thương mại quốc tế như thế nào?
Thời điểm Trung Quốc mới gia nhập WTO (Tổ Chức Thương Mại Thế Giới) năm 2001, Mỹ vẫn là đối tác thương mại quan trọng của 80% các quốc gia trên thế giới.
Cho đến năm 2018, khoảng 65% các quốc gia trên thế giới giao dịch thương mại với Trung Quốc nhiều hơn Mỹ.
Khi rào cản thuế quan được gỡ bỏ sau khi Trung Quốc gia nhập WTO, hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc làm gia tăng sức mua của người dân trên khắp thế giới, đồng thời tăng mức lương thực tế.
Lao động nhập cư giá rẻ từ Trung Quốc cũng khiến tăng trưởng tiền lương danh nghĩa của Mỹ trì trệ.
Trung Quốc ngày nay đã trở thành là đối tác thương mại lớn nhất của hầu hết tất cả các quốc gia.
So sánh sức ảnh hưởng của Trung Quốc nên thị trường thương mại và tiền tệ quốc tế, so với người anh em láng giềng là Nga:
Tuy nhiên, vị thế của đồng CNY trên bản đồ thương mại thế giới lại không được như vậy.
Bởi lẽ, sức mạnh của bất kỳ đồng tiền nào đều phải được back-up bằng niềm tin của người dân đối với chính phủ và tiềm lực kinh tế của quốc gia đó.
Bài viết của Viet Hustler về kinh tế Trung Quốc:
Trung Quốc sẽ phải đánh đổi những gì nếu muốn CNY trở thành đồng tiền giao dịch thương mại quốc tế?
Để CNY trở thành đồng tiền chính trong giao dịch thương mại thế giới, các Central Banks trên thế giới phải nắm giữ CNY làm đồng tiền dự trữ chính (như USD hiện tại).
Đồng nghĩa với việc giá trị đồng CNY phải tăng cao để cạnh tranh với USD. Trong khi hiện tại USD vẫn mạnh hơn CNY khá nhiều.
Việc giá trị CNY tăng cao so với các đồng tiền khác sẽ làm hạn chế hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào các quốc gia khác, do đồ made-in-China sẽ trở lên đắt đỏ hơn một cách tương đối.
Việc này sẽ làm nguy hại tới nền công nghiệp xuất khẩu “rực rỡ” của Trung Quốc tại thời điểm hiện tại.
Trên thị trường tài chính, để CNY trở thành đồng tiền dự trữ chính, Trung Quốc sẽ cần mở cửa thị trường vốn (capital market) và khiến thị trường này minh bạch hơn.
Liệu chính phủ Trung Quốc có thể từ bỏ việc kiểm soát thị trường?
Và liệu các số liệu kinh tế có tích cực như báo cáo trước đó hay không? Nó là một vấn đề lớn?
Điều gì sẽ xảy ra nếu USD không còn là đồng tiền quốc tế
Kể từ sau thế chiến, đồng USD vẫn luôn là đồng tiền quốc tế, được sử dụng nhiều nhất trong thương mại hàng hóa và là đồng tiền dự trữ an toàn.
Sau khi hệ thống Bretton Woods sụp đổ, đồng USD không được back-up bằng vàng nhưng giá trị của đồng USD luôn được đảm bảo bởi sự thịnh vượng của nền kinh tế Mỹ, sức mạnh dân chủ và ảnh hưởng của Mỹ về mặt chính trị và thương mại lên toàn cầu.
Các mặt hàng năng lượng, đặc biệt là dầu thô, vẫn luôn được giao dịch bằng đồng USD.
Điều đáng nói là, giai đoạn trước kia, thanh khoản được bơm ồ ạt vào nền kinh tế với lượng USD được tạo ra và đưa vào lưu thông (electronicially and physically) một cách ồ ạt, đồng USD đã từng bị mất giá đáng kể.
Với cuộc chiến thương mại và chiến tranh Nga-Ukraine, việc ủng hộ Ukraine của Mỹ đã tạo điều kiện để Nga và Trung Quốc hình thành nên một khối liên minh kinh tế mới sử dụng các đồng tiền khác, đặc biệt là CNY. Điều này càng đe dọa hơn đối với vị thế đồng USD.
Nếu USD mất vị thế của đồng tiền giao dịch thương mại quốc tế, đồng nghĩa với việc:
Đồng USD cũng sẽ không còn là đồng tiền dự trữ của các ngân hàng hay các quốc gia
Nhu cầu về đồng USD sẽ giảm. Theo quy luật cung cầu, đồng USD sẽ bị mất giá.
Từ đó, Mỹ sẽ mất vị thế trở thành cường quốc kinh tế, kéo theo vị thế chính trị của Mỹ cũng sẽ sụt giảm.
Việc Mỹ mất vị thế trở thành cường quốc kinh tế cũng sẽ càng làm giá trị đồng USD xuống thấp, bởi giá trị của đồng USD và sức mạnh nền kinh tế Mỹ luôn phải song hành.
Việc đồng USD mạnh sẽ trong suốt thời gian qua góp phần giúp duy trì giá cả thấp và kiềm chế lạm phát, bởi lẽ, giá năng lượng, hàng hóa và thực phẩm nhập khẩu sẽ thấp hơn đối với người dân Mỹ.
Do vậy, một khi đồng USD mất giá, khả năng lạm phát sẽ leo thang lên mức phi mã chưa từng thấy.
Bởi lẽ trong lịch sử hình thành của đồng USD, đồng USD “chưa từng thực sự mất giá” so với những đồng tiền khác!
Vị thế của đồng của đồng USD trên thị trường thương mại và tài chính hiện tại?
Đối với thương mại quốc tế:
USD vẫn là đồng tiền được sử dụng nhiều nhất trong thương mại quốc tế kể từ năm 1989.
Việc sử dụng đồng CNY đang dần tăng lên nhưng là hiệu ứng thay thế đối với các đồng tiền khác (EUR, GBP và JPY).
=> Đồng USD chưa từng bị thay thế bởi CNY.
Chỉ số USD dùng trong thương mại quốc tế vẫn đang duy trì ở mức khá cao so với đồng tiền của các đối tác thương mại khác.
Về dự trữ ngoại hối:
USD vẫn là đồng tiền dự trữ phổ biến nhất thế giới. Theo sau là Euro.
Lý do USD và EUR là hai đồng tiền dự trữ chiến lược hoàn toàn là do sức mạnh kinh tế ổn định và ảnh hưởng chính trị của Mỹ và khối Eurozone.
Thậm chí so với EUR, USD càng có vị thế từ khi chiến tranh Nga-Ukraine xảy ra.
Với vị trí địa lý cách xa trận chiến, nước Mỹ đảm bảo đồng dollar là đồng tiền “an toàn”.
Ngoài ra trái phiếu kho bạc Mỹ vẫn là tài sản an toàn nhất ở thời điểm hiện tại, và những trái phiếu này được niêm yết bằng đồng USD!
Tuy nhiên, dự trữ ngoại hối bằng đồng USD đang có chiều hướng giảm: từ 72% năm 1999 xuống còn 59% vào năm 2021.
Trên thị trường tài chính
Phần lớn các khoản nợ hiện nay (tính cả trái phiếu) đều được niêm yết bằng đồng USD. Đây cũng là một trong những lý do đồng USD vẫn là đồng tiền dự trữ chủ yếu.
Ngoài ra, ở thời điểm hiện tại, thị trường tài chính Mỹ là thị trường tài chính lớn và hiệu quả nhất toàn cầu.
Rất nhiều cá nhân và tổ chức nước ngoài nắm giữ các tài sản tài chính (cổ phiếu, trái phiếu, quỹ tài chính…) được niêm yết bằng đồng USD.
Do vậy, nhu cầu dự trữ và vay vốn bằng đồng USD vẫn sẽ duy trì vị thế của đồng tiền này so với các đồng tiền khác.
Trong khi đó, không có nhiều nhà đầu tư muốn nắm giữ trái phiếu Trung Quốc, do sự thiếu tự do của hệ thống tài chính đất nước này.
Do vậy, có thể nói, đồng USD vẫn luôn giữ vững vị thế đầu bảng trong nền kinh tế và thương mại toàn cầu. Ít nhất, kế hoạch de-dollarization của Trung Quốc sẽ không thể thực hiện được trong một thời gian ngắn.
Tuy nhiên, với vị thế kinh tế ngày một lớn mạnh của Trung Quốc, khó có thể nói vị thế đồng USD sẽ mãi giữ vững như ở hiện tại so với đồng CNY.
Khả năng một thế giới đa cực với sự trỗi dậy của các nền kinh tế mới nổi đang dần trở lên rõ ràng hơn.
KẾT LUẬN
Trung Quốc đã bắt đầu thành công trong việc đưa CNY trở thành một trong những đồng tiền sử dụng trong giao dịch hàng hóa, đặc biệt trong thương mại năng lượng. Nguyên nhân có thể là do nhu cầu về năng lượng của Trung Quốc đã tăng lên mức cao kỷ lục.
Tuy nhiên, việc trỗi dậy của khối emerging markets đi đầu là Trung Quốc trong nỗ lực de-dollarization cũng gây đe dọa đến vị thế đồng USD, đi kèm với sức mạnh nền kinh tế Mỹ. Bởi luôn tồn tại quan hệ hỗ trợ lẫn nhau giữa đồng tiền quốc gia và vị thế của quốc gia phát hành. Nếu đồng USD mất giá, lạm phát phi mã chắc chắn sẽ xảy ra và nền kinh tế Mỹ sẽ sụp đổ. Nhưng khả năng này sẽ khó có thể xảy ra vì chỗ đứng của đồng USD trong thương mại quốc tế, thị trường ngoại hối và thị trường vốn khá vững chãi.
Một điều cần lưu ý rằng, dù vị thế của đồng USD đã “cắm rễ” sâu đậm trong hệ thống tài chính và thương mại toàn cầu, vị thế này lại được đảm bảo dựa trên niềm tin đối với nền kinh tế và chính phủ Mỹ.
Với tình hình lạm phát và banking crisis hiện nay cùng chính sách tài khóa “hào phóng” trong giai đoạn trước của Mỹ, người dân đang dần mất niềm tin vào chính phủ.
Đặc biệt, ngoài những đồng tiền được backup bởi các chính phủ khác, đồng dollar cũng đang phải cạnh tranh với các thể loại tiền ảo cryptocurrencies.
Do vậy, chính phủ Mỹ cần phải củng cố niềm tin của người dân và các nước đồng minh vào sức mạnh kinh tế của Hoa Kỳ. Bởi lẽ, không có đồng tiền nào là không thể bị thay thế!
Bình luận (0)
Chưa có bình luận nào
Hãy là người đầu tiên bình luận
Đăng nhập để bình luận