Ba sự kiện quan trọng có thể thay đổi cục diện kinh tế vĩ mô toàn cầu

Thị trường tài chính đang hướng về FOMC tháng 3 để biết rõ hơn về thái độ trong chính sách lãi suất và tiền tệ của Fed. Đặc biệt sau khi kỳ vọng về lãi suất của thị trường đã có sự thay đổi lớn chỉ trong vài tuần: từ việc kỳ vọng 6 lần Fed cắt lãi suất hồi tháng 1 nay chỉ còn kỳ vọng Fed 3 lần cắt lãi suất trong năm nay.

Nhưng ngoài FOMC ra, trong tháng 3, hai nền kinh tế lớn vùng Viễn Đông: Nhật Bản và Trung Quốc cũng sẽ trải qua những sự kiện trọng đại mà có thể thay đổi cục diện kinh tế - địa chính trị toàn cầu. Hai sự kiện tại Trung Quốc và Nhật Bản bao gồm:

• Kỳ họp “Lưỡng Hội” của Trung Quốc, trong bối cảnh con rồng Châu Á đang vật lộn với khủng hoảng Kinh tế-tài chính do tình trạng giảm phát và BĐS đóng băng.

• Cuộc đàm phán lương Shunto của Nhật Bản sẽ đi đến hồi kết: trực tiếp quyết định thái độ về chính sách lãi suất tiền tệ của BOJ.

Do vậy, Viet Hustler sẽ mở đầu tháng 3 với bài viết phân tích ảnh hưởng của 3 sự kiện lớn kể trên, cùng những dự đoán về cục diện kinh tế toàn cầu dựa theo một vài viễn cảnh có thể xảy ra tại 3 sự kiện này.

FOMC tháng 3: Báo cáo PCE tuần qua không đủ để thay đổi cục diện đối với Fed

Chính sách lãi suất tại FOMC ngày 03/20 tới dự kiến sẽ không có gì bất ngờ: Fed vẫn sẽ giữ nguyên lãi suất ở mức đỉnh và đưa ra thông điệp “chờ và quan sát nền kinh tế”.

• Hiện tại, thị trường đã dần lùi kỳ vọng về lần đầu Fed cắt lãi suất sang tháng 6:

  

Trong khi đó, PCE tuần qua (một trong những cơ sở quan trọng để Fed quyết định lãi suất) cho thấy lạm phát tiêu dùng (y/y) vẫn đang trên đà giảm:

Do vậy, dù đà tăng theo tháng (m/m) của PCE Cốt Lõi đạt mức cao nhất trong vòng 1 năm (hình bên dưới), thì thị trường vẫn phản ứng một cách khá lạc quan.

Bởi lẽ, về lâu dài, CPI y/y sẽ đuổi kịp đà giảm của PCE y/y, do chi phí nhà ở đang là nguyên nhân chính khiến 2 chỉ số khác biệt:

• CPI tính trọng lên đến >30% cho chi phí nhà ở (tùy thời điểm): dựa trên trả lời của người dân tham gia khảo sát.

• Trong khi PCE chỉ tính trọng số cho chi phí nhà ở ~17%: dựa trên số liệu chi tiêu của người dân

  

• Vì vậy, cần một vài tháng nữa để CPI nhà ở (đặc biệt giá thuê nhà) phản ánh đúng mức giảm của thị trường cho các hợp đồng thuê mới:

  

Ở góc độ giá bán buôn: xu hướng đi xuống của PPI đang giữ vững từ cả nhóm hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng, PPI tổng hợp vẫn tăng trưởng ở mức âm (y/y).

Vì vậy, cả PCE và PPI đều đang khẳng định đà giảm của lạm phát, … nhưng có lẽ, lạm phát đang không giảm đủ nhanh như kỳ vọng của Fed!

Đà giảm của PCE tuần qua  là một động lực đáng khích lệ nhưng không đủ sức để thay đổi cục diện và thái độ “chờ và quan sát nền kinh tế” của Fed bởi lẽ:

1. Lạm phát CPI vẫn giảm với tốc độ quá chậm:

   • Trước khi CPI tháng 1 được công bố ngày 02/13, cả thị trường lẫn Fed đều kỳ vọng lạm phát lần đầu giảm xuống dưới 3% - điều đó đã không xảy ra!

     

2. Cả CPI và PCE siêu cốt lõi (không tính chi phí nhà ở) đều quay đầu tăng trở lại

   

Do vậy, Fed mới nhấn mạnh “cần thấy nhiều bằng chứng hơn” về khả năng lạm phát có thể về mức mục tiêu 2%!

• Và báo cáo PCE tuần qua, tất nhiên, vẫn không đủ thuyết phục với Fed.

Dù tại FOMC tháng 3, Fed gần như sẽ không pivot như thị trường kỳ vọng hồi đầu năm 2024, nhưng cuộc họp FOMC này khá quan trọng bởi:

• Các thành viên Fed sẽ ngồi lại, thảo luận và thống nhất hướng đi chính sách lãi suất năm nay:

  • đặc biệt sau những ý kiến trái chiều của các thành viên riêng lẻ tuần qua. 

• FOMC tháng 3 cũng sẽ đi kèm với dự báo mục tiêu về các chỉ số kinh tế quan trọng của Fed như:

  • thất nghiệp, tăng trưởng GDP …

  • dot-plot ý kiến thành viên FOMC về kế hoạch lãi suất dài hạn…

Chắc chắn, Viet Hustler sẽ tường thuật sát sao thái độ của Fed sau cuộc họp FOMC này.

Trung Quốc: Kỳ họp “Lưỡng Hội” thường niên năm 2024 

• Nội dung của 2 cuộc họp: phê chuẩn luật pháp, mục tiêu kinh tế, thay đổi nhân sự và sử dụng ngân sách chính phủ …

Kỳ họp Lưỡng Hội luôn là một sự kiện được quan sát bởi cả thế giới: những chính sách quan trọng của Trung Quốc đều được quyết định tại đây. Ví dụ:

• Năm 2021, Bắc Kinh đã mở rộng quyền kiểm soát đối với thành phố (từng là bán tự trị) Hồng Kông.

• Năm 2020, Kỳ họp Lưỡng Hội thông qua luật an ninh quốc gia Hongkong (luật dẫn độ tội phạm): nguồn gốc của phong trào đấu tranh tự do của sinh viên và việc đàn áp mạnh tay từ chính quyền.

• Năm 2018, giới hạn thời gian của nhiệm kỳ lãnh đạo nhà nước được bãi bỏ => tạo điều kiện cho việc Tập Cận Bình trở thành “lãnh đạo suốt đời”!

Kỳ họp Lưỡng Hội năm nay của Trung Quốc sẽ diễn ra ngay tuần tới: 03/04 - 03/11.

Hai vấn đề lớn được quan tâm tại Kỳ họp Lưỡng Hội năm nay?

1) Vấn đề nợ của chính phủ địa phương và nợ công

• Vấn đề về chi tiêu và ngân sách luôn là một trong những chủ để được bàn luận tại các kỳ họp Lưỡng Hội hàng năm của Trung Quốc. 

• Đặc biệt khi Bắc Kinh phát hành CNY 1,000 tỷ trái phiếu đặc biệt siêu dài hạn (thông báo từ tháng 10/2023) để tài trợ cho các chương trình thúc đẩy kinh tế (và còn đang lên kế hoạch một đợt phát hành mới).

  • Đợt phát hành này đã khiến thâm hụt ngân sách lên con số -3.8% GDP (trước đó chỉ có -3% GDP).

  

• Trong khi, Fitch ước tính LGFV (một dạng trái phiếu chính quyền địa phương) đã chiếm đến 75% lượng Trái phiếu Khu vực thương mại tự do (FTZ bonds) kể từ cuối năm 2022. 

  • FYI: Free Trade Zone - FTZ bonds thường được phát hành bằng đồng USD => Khiến vấn đề Original Sin của Trung Quốc trầm trọng hơn!

  

Do vậy, người dân Trung Quốc cũng như giới tài chính có thể muốn biết nhiều hơn việc cách Trung Quốc chi tiêu CNY 1,000 tỷ đó như thế nào để kích cầu tình trạng giảm phát hiện tại…

• … và tiếp theo Trung Quốc làm cách gì để giải quyết vấn đề nợ công của chính quyền địa phương.

2) Mô hình tăng trưởng kinh tế nào cho Trung Quốc trước tình trạng giảm phát

Thủ tướng Li Qiang được dự đoán sẽ đặt mức tăng trưởng GDP mục tiêu trong cuộc họp Lưỡng Hội (ngày 03/05) ở mức ~5%.

Dù đây vẫn thấp hơn mức tăng trưởng trong quá khứ, 5% là mục tiêu khá tham vọng cho năm 2024.

• Tomoo Marukawa (giáo sư Kinh tế - Đại học Tokyo) dự đoán tăng trưởng Kinh tế Trung Quốc sẽ thấp hơn nhiều: từ 2.8% (tình huống xấu nhất) đến 4.5 % (tình huống cơ bản - baseline).

Khó khăn cho tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc năm 2024:

Năm 2023, bất chấp sự sụp đổ của hệ thống tài chính sau bong bóng BĐS, Trung Quốc vẫn đạt mức tăng trưởng (5.2%) tốt hơn dự kiến….

… nhờ sự trỗi dậy của các ngành công nghiệp mới như năng lượng sạch và xe điện (Electric Vehicles - EV) —> hình bên dưới.

• FYI: Giai đoạn 2022-2023, sau khi xuất khẩu EV, pin lithium và pin mặt trời ra nước ngoài tăng +29.9% (CNY), Trung Quốc từng có ý định sử dụng ba mặt hàng này để thúc đẩy xuất khẩu và tăng trưởng.

  

Nhưng tình trạng dư cung (đặc biệt đối với ngành xe điện) + giảm phát (giảm cầu) + các lệnh hạn chế thương mại từ Mỹ/Châu Âu cuối năm 2023 khiến lợi thế về năng lượng sạch và xe điện của Trung Quốc không còn phù hợp...

Hiện tại, có vẻ Trung Quốc đang chuyển mục tiêu quay trở lại thu hút đầu tư FDI và cố gắng bằng mọi giá phải cải thiện vấn đề tiêu dùng và giảm phát.

Khó khăn trong việc kiềm chế giảm phát của Trung Quốc

Thực tế, giảm phát (hoặc cầu tiêu dùng sụp đổ) có thể kéo lùi tăng trưởng của bất cứ nền kinh tế lớn nào. 

• Theo Giáo sư Marukawa: “mức độ phát triển của Trung Quốc hiện tại vẫn thấp hơn so với Nhật Bản những năm 1990s khi tình trạng giảm phát bắt đầu”. 

Giảm phát luôn là một thách thức lớn hơn lạm phát đối với ngân hàng Trung Ương: đặc biệt khi Trung Quốc đang có dấu hiệu vướng vào Bẫy Thanh Khoản (Liquidity Trap)

• Bẫy thanh khoản là tình trạng mà ngân hàng Trung Ương đã giảm lãi suất về mức 0% hoặc âm, và thả lỏng chính sách tiền tệ mà vẫn không kích thích được chi tiêu tiêu dùng.

• Đọc thêm: Bẫy Thanh Khoản - Ngân hàng Trung Ương …

Các dấu hiệu vướng vào Bẫy Thanh Khoản của Trung Quốc bao gồm:

• Cho dù PBOC đã thực sự cắt giảm lãi suất + thả lỏng tiền tệ (QE) và đưa ra hàng loạt các gói kích thích kinh tế, khiến lợi tức trên thị trường giảm sâu:

  

• … thì người dân vẫn ngày một tiết kiệm nhiều hơn thay vì tiêu dùng.

  

• Kéo theo đó thì nhu cầu vay vốn của doanh nghiệp cũng không còn (đơn giản vì cầu tiêu dùng đã giảm), cho dù có nguồn vốn giá rẻ.

  

Do vậy, tăng trưởng kinh tế, không chỉ năm 2024, mà còn cả các năm tiếp theo, vẫn sẽ là một câu hỏi và thách thức với Trung Quốc.

• Bởi giảm phát có thể sẽ sẽ kéo dài trong nhiều năm nếu Trung Quốc thực sự rơi vào Bẫy Thanh Khoản

Nhật Bản: kết quả của cuộc đàm phán lương Shunto tháng 3 sẽ quyết định liệu BOJ có pivot hay không

Đầu tiên, lý do vì sao chính sách lãi suất tiền tệ của Ngân hàng Trung Ương Nhật Bản (BOJ) lại quan trọng với hệ thống tài chính toàn cầu?

• Câu trả lời nằm ở bài viết cũ của Viet Hustler về Chính sách của BOJ và những tác động lên toàn cầu.

Trong suốt hơn 1 thập kỷ, BOJ thực hiện chính sách tiền tệ siêu thả lỏng nhằm cải thiện tình trạng giảm phát và thiểu phát.

Hiện tại, Nhật Bản đã đạt được mức lạm phát “như ý” do làn sóng lạm phát toàn cầu:

• CPI tổng hợp tháng 1/2024 của Nhật đạt +2.2% y/y - cao hơn dự báo +1.9%

• CPI cốt lõi ở mức +3.5% y/y (cũng cao hơn dự đoán +3.3% y/y).

  

Nhưng để duy trì mức lạm phát cao 2% dài hạn được hay không, phụ thuộc một phần lớn vào tăng trưởng thu nhập của người dân (wage - price spiral):

• i.e., yếu tố trực tiếp quyết định liệu người dân có thể mạnh tay chi tiêu được hay không!

Do vậy, cuộc đàm phán lương Shunto giữa Liên Đoàn Lao Động Nhật và đại diện các doanh nghiệp sẽ được BOJ theo dõi sát sao để biết được liệu lạm phát có ở mức bền vững dài hạn hay không.

• Năm ngoái, Liên Đoàn Lao Động tại Nhật đã thành công đàm phán mức tăng lương cao nhất trong vòng 30 năm trở lại đây (dù vẫn chỉ ở mức ~ +3.8% y/y).

  

  • Đây chính là động lực để lạm phát tại Nhật tiếp tục duy trì cao mà không giảm nhiều (đường xanh lá), dù hầu hết các quốc gia lớn đã giảm lạm phát. 

    

Cuộc đàm phán tăng lương Shunto năm nay đã bắt đầu từ ngày 01/24 và dự kiến sẽ kết thúc vào nửa cuối tháng 3:

• Japanese Trade Union Confederation (với tên gọi khác Rengo) - Cơ Quan Công Đoàn Quốc Gia lớn nhất tại Nhật đã đặt mục tiêu mức tăng lương vượt trội +5% y/y – điều này khá là phi thực tế.

• Tuy nhiên, hầu hết các thành viên G20 cho rằng chỉ cần mức tăng trưởng lương trên 4% cũng đủ để gây ấn tượng với BoJ và thị trường.

  

Cả thế giới đang hướng về Shunto quyết định lãi suất tháng 4 của BoJ:

Nếu BoJ thực sự pivot và từ bỏ chính sách lãi suất âm, sẽ có 3 ảnh hưởng lớn:

1. Nhật sẽ chuyển mình tăng trưởng kinh tế trở lại:

• Dù Nhật lại có một đợt suy thoái kỹ thuật nhẹ (như nhiều lần trong quá khứ) khiến lần này Nhật mất vị thế nền kinh tế lớn thứ 3 thế giới vào tay Đức.

  

• …. thì vấn đề này cũng không quá trầm trọng:

  • suy thoái kinh tế Nhật lần này chủ yếu đến từ sự sụp đổ giá trị của đồng JPY do Mỹ và EU giữ mức lãi suất quá cao trong khi BOJ vẫn đang giữ lãi suất âm.

  => Do vậy, nếu BOJ từ bỏ chính sách lãi suất âm, kinh tế Nhật có thể tăng trưởng trở lại!

2. Trên thị trường tài chính Nhật: Chứng khoán Nhật sẽ hồi sinh trở lại.

• Hiện tại, chứng khoán Nhật đã vượt mức đỉnh năm 1990s, và chứng khoán Nhật vẫn còn không gian tăng trưởng.

  

• Không gian tăng trưởng của chứng khoán Nhật đến từ việc nhiều công ty Nhật đang bị thị trường định giá thấp hơn so với giá trị thực, … một phần vì tình trạng giảm phát của nền kinh tế trước đó.

  

• Ngoài ra, Nhật đang trở lại cuộc chơi AI và công nghệ khi đất nước này đang hồi sinh ngành công nghiệp chất bán dẫn - cuộc đua nóng của các cường quốc lớn hiện nay:

  • Hàng loạt các nhà máy gia công chip tại Nhật đang thu hút đầu tư trở lại khi chứng khoán tăng điểm:

    

  • Dù nhiều công ty Nhật đã mất hạng trong bản đồ ngành công nghệ chip:

    

  • … thì Nhật vẫn giữ vững vai trò vô cùng quan trọng trong nhiều mắt xích của chuỗi cung ứng chip bán dẫn toàn cầu:

    

3. Trên thị trường tài chính quốc tế: làn sóng hồi hương của Nhà Đầu Tư Nhật sẽ rút thanh khoản ra khỏi phần còn lại của thế giới

• Nếu lãi suất tại nước Nhật tăng cao, làn sóng hồi hương dòng vốn của NĐT Nhật Bản sẽ để lại cho hệ thống tài chính thế giới một lỗ hổng khó lấp đầy.

  • Do các nhà đầu tư Nhật vẫn đang là chủ nợ lớn nhất của thế giới:

    

  • Và họ có đầy đủ động lực để rút vốn khỏi thị trường quốc tế nếu lãi suất trong thị trường nội địa của họ tăng cao dù (vẫn thấp hơn lãi suất trên thị trường khác:

    … đơn giản vì chi phí hedge rủi ro tỷ giá của họ đang ngày một tăng cao nếu họ tiếp tục đầu tư ra nước ngoài.

    

KẾT LUẬN

Một vài ý khiến phía trên là những dự đoán cá nhân của nhóm biên tập Viet Hustler, chỉ mang tính tham khảo và hoàn toàn không phải là lời khuyên đầu tư. 

Nhưng với bối cảnh chứng khoán Nhật hồi sinh, có khả năng rất cao là Liên Đoàn Lao Động Nhật Bản sẽ thành công đàm phán được một mức tăng lương lớn trong năm nay. Và dưới áp lực từ suy thoái kỹ thuật của nền kinh tế và động lực từ kết quả của Shunto (nếu có), BOJ có khả năng sẽ từ bỏ chính sách lãi suất âm từ tháng 4/2024. Khi đó, có thể thị trường tài chính Nhật và toàn cầu sẽ dần có một đợt điều chỉnh lớn như những phân tích kể trên.

Đối với Trung Quốc, Viet Hustler cho rằng mục tiêu tăng trưởng Kinh tế 5% mà thị trường đoán Li Qiang sẽ đề xuất tại Kỳ họp Lưỡng Hội là một mục tiêu khá khó nhằn. Bởi lẽ, nếu Trung Quốc không tránh được Bẫy Thanh Khoản lần này, không chỉ trong năm 2024 mà còn là nhiều năm tiếp theo, giảm phát sẽ đẩy nền kinh tế Trung Quốc vào tình trạng trì trệ lâu dài. Trong khi đó, thị trường vẫn đang chờ đợi những chính sách mới của Trung Quốc và cách nước này dùng khoản thu hơn CNY 1,000 tỷ trái phiếu vừa phát hành để kích thích nền kinh tế.

Cuối cùng quyết định chính sách lãi suất của Fed tại FOMC tháng 3 khá dễ đoán nhưng thái độ của Fed về tiến trình cắt giảm lãi suất thì lại không dễ đoán như vậy. FOMC tháng 3 chính là lúc các thành viên Fed họp lại để thống nhất quan điểm lãi suất cũng như các mục tiêu Kinh tế vĩ mô cho năm 2024 này. Do vậy, FOMC tháng 3 cũng là một sự kiện trọng đại trong giai đoạn hiện tại của nền kinh tế Mỹ.