Ảnh hưởng của Chiến tranh, Trung Quốc và nợ công lên lạm phát tại Mỹ

CPI tổng hợp của Mỹ tháng 9/2023 tăng trưởng cao hơn dự đoán. Một cuộc chiến khác lại nổ ra ở khu vực Trung Đông vốn là nguồn cung dầu mỏ của thế giới. Trong khi đó, Trung Quốc đang lấn sâu vào cuộc khủng hoảng ngành BĐS, kéo theo ngành tài chính ngân hàng đang trên bờ vực khủng hoảng. Có quá nhiều nhân tố khiến thị trường lo sợ khả năng lạm phát lại tăng trở lại khiến nỗ lực hơn 1 năm qua của Fed sụp đổ.

Bài viết Kinh tế vĩ mô tuần này của Viet Hustler, dựa trên cái nhìn tổng hợp về rủi ro kinh tế và địa chính trị, sẽ phân tích rõ liệu nhân tố nào có khả năng làm thay đổi chiều hướng lạm phát của Mỹ hiện nay.

Nội dung chính của bài viết này bao gồm:

1. Tóm tắt và nhận định về báo cáo lạm phát tháng 09/2023 của Viet Hustler

2. Phân tích các cú shock có thể làm thay đổi chiều hướng của lạm phát bao gồm: chiến tranh Israel-Hasam, căng thẳng nợ công tại Mỹ và ảnh hưởng của biến động kinh tế tại Trung Quốc.

Disclaimer: Một vài thông tin dưới đây đều được viết dựa trên nhận định riêng của nhóm tác giả tại Viet Hustler và hoàn toàn không phải là lời khuyên đầu tư. 

Tóm tắt và nhận định về tình hình lạm phát tại Mỹ

• Lạm phát tổng hợp tại Mỹ trong tháng 9 tăng cao hơn so với dự đoán trước đó của các nhà kinh tế, mặc dù con số lạm phát CPI cốt lõi vẫn đúng như dự báo. 

  • Lạm phát tổng hợp tháng 9/2023: 

    • +0.4% m/m (>dự đoán +0.3% m/m)  

    • +3.7% y/y (> dự đoán +3.6% y/y)

  • Lạm phát cốt lõi tháng 09/2023: +0.3% m/m và +4.1% y/y (như dự đoán)

  

• Khá dễ đoán lý do vì sao lạm phát tổng hợp tăng cao hơn dự đoán: giá cả lương thực vẫn đang tăng nhẹ, trong khi giá năng lượng tiếp tục tăng cao trong 2 tháng qua.

  

• Lý do CPI cốt lõi chủ yếu tăng cao theo từng tháng (m/m) vẫn là bởi ảnh hưởng của lạm phát nhà ở tăng:

  

• Lạm phát dịch vụ siêu cốt lõi (không bao gồm chi phí nhà ở) một lần nữa tăng nhẹ trở lại trên mức trung bình trước Covid (có thể do chi phí y tế tăng cao).

  

• Tuy nhiên, nếu nhìn vào con số lạm phát của năm nay, rõ ràng tiến trình lạm phát cốt lõi m/m (Core CPI m/m) chưa điều chỉnh theo mùa vụ năm nay đang “bình thường hóa” về mức năm 2019 (trước Covid). 

  

• Mức trung bình 6 tháng của lạm phát đang chỉ ra xu hướng giảm nhưng mức trung bình 3 tháng lại đang chỉ ra chiều hướng tăng của lạm phát:

  

  • Nhưng cũng cần nhấn mạnh là trong 3 tháng qua (tháng 7-9/2023), ảnh hưởng của mùa nghỉ hè và back-to-school có thể là nguyên nhân dẫn đến việc chi tiêu tăng. 

• Tuy vậy, có vẻ như con đường để đưa lạm phát về mức target 2% của Fed sẽ phải kéo dài.

  • Trong FOMC Minutes tháng 9/2023: Fed cũng nhấn mạnh là có thể sẽ duy trì chính sách tiền tệ thắt chặt trong một khoảng thời gian, và cân nhắc mức lãi suất “higher for longer” một cách thận trọng.

    • Tóm tắt FOMC Minutes tháng 9/2023.

  • Bảng cân đối kế toán của Fed đã chạm mức thấp nhất kể từ tháng 6 năm 2021 trong tuần này: giảm hơn - USD 1,000 tỷ so với mức đỉnh vào tháng 4 năm 2022.

    

• Thị trường vẫn đặt cược phần lớn khả năng Fed sẽ giữ nguyên lãi suất trong cuộc họp tháng 11/2023.

  • Nhưng có khả năng 28.8% rằng Fed vẫn sẽ tăng lãi suất vào tháng 12/2023.

• Trong khi đó, kỳ vọng lạm phát (khảo sát của Đại học Michigan) đều tăng: 

  • Kỳ vọng lạm phát trong vòng 1 năm (1Y) tăng lên 3.8%

  • Kỳ vọng lạm phát trung-dài hạn (5Y-10Y) tăng trở lại lên 3%.

  

Những biến số có thể ảnh hưởng đến lạm phát tại Mỹ

Như Viet Hustler đã từng nhận định:

Lạm phát vẫn đang trên đà giảm (cho dù có lúc nhanh hay chậm). Lý do duy nhất khiến lạm phát có thể tăng trở lại thì chỉ có những khả năng về các cú sốc lớn như cú shock giá dầu (như những năm 1980s), chiến tranh và dịch bệnh… 

Dù Viet Hustler vẫn giữ nguyên quan điểm về việc khó có thể có cú shock đủ lớn để lạm phát tăng trở lại (đặc biệt trước việc Fed duy trì chính sách lãi suất cao), nhưng, tại bài viết này, Viet Hustler sẽ điểm qua khả năng của các cú shocks này dưới đây:

Cú shock về chiến tranh lên giá dầu thô

Chiến tranh Nga-Ukraine vẫn chưa ngã ngũ thì cuộc chiến Israel-Hassam lại nổ ra tại thế giới hồi giáo - điều mà toàn thế giới đều không mong muốn.

Cuộc chiến này có thể trực tiếp gây ra cú shock về giá dầu thô:

• Mặc dù Israel không phải là nhà sản xuất dầu, nhưng lo ngại về tác động của cuộc chiến tranh đến khu vực Trung Đông và việc Iran (quốc gia ủng hộ Hamas) có thể sẽ phải đối mặt với các biện pháp trừng phạt của phương tây đã đẩy giá dầu tuần qua lên cao:

  

  • Giá dầu thô tăng cao vào thứ 2 tuần qua sau thông tin chiến tranh nổ ra…

    

• Bloomberg cũng đưa ra 3 kịch bản mà cuộc chiến này có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế tùy thuộc vào cách chiến tranh leo thang…

  (… dựa trên các cuộc chiến tranh khu vực trong lịch sử trước đó: chiến tranh Gaza 2014, chiến tranh Israel–Lebanon 2006 và chiến tranh vùng vịnh, Gulf War, 1990–1991)

  Dự đoán của Bloomberg bao gồm: 

  • Giá dầu thô có thể tăng và đi kèm với volatility tăng (trong 2 tình huống xấu hơn)

  • GDP toàn cầu có thể sụt giảm từ -0.1% đến -0.3% 

  • Lạm phát tăng có thể tăng từ +0.1% đến +1.2% (tình huống xấu nhất)

  

• Các công ty công nghệ lớn của Mỹ sẽ phải đối mặt với các tổn thất nhất định trên các chi nhánh tại Israel.

• Ngoài ra một số nguồn cung về khoáng sản từ Israel sẽ bị giảm thiểu:

  • Vùng Biển Chết (Dead Sea) giàu khoáng sản và là trung tâm xuất khẩu Kali lớn. Cuộc chiến này có thể ảnh hưởng nhẹ đến giá phân bón và ngành nông nghiệp.

Cú shock về nợ công: ảnh hưởng lên tăng trưởng kinh tế hơn là ảnh hưởng lên lạm phát

• Trong những tuần gần đây, Viet Hustler đã cảnh báo về biến số nợ công có thể khiến tăng trưởng kinh tế bị thu hẹp do người dân và chính phủ thắt chặt chi tiêu.

  Các bài viết liên quan:

  • Luận bàn về khủng hoảng nợ trước giờ đóng cửa chính phủ Mỹ

  • Góc nhìn kinh tế toàn cầu (kỳ cuối): Xu hướng kinh tế tài chính trong 10 năm tới (phần cuối bài viết)

  • Khủng hoảng nợ công lan rộng tới các nền kinh tế lớn

  • … và nhiều bài viết cũ trong vòng hơn 1 năm qua…

• Nhìn chung là nợ công có tác động nhiều hơn lên tăng trưởng kinh tế, và có thể gây ra các cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực tài chính ngân hàng.

  Tuy nhiên, nợ công khó có thể trực tiếp làm lạm phát tăng trở lại.

• Ảnh hưởng duy nhất của nợ công lên lạm phát, có thể là việc chính phủ và người dân thắt chặt chi tiêu, do gánh nặng trả nợ. 

• Tuy nhiên, đối với chính phủ Mỹ: có đến >90% các khoản chi phí công là không thể thương lượng chính trị để cắt giảm (politically non-negotiable).

  • Đây là khó khăn chính khiến 2 Đảng cầm quyền của Mỹ không thể thương lượng trong nhiều tháng năm qua, dẫn đến nguy cơ chính phủ suýt phải đóng cửa vài tuần trước.

  • Và đây cũng là lý do khiến việc cắt giảm chi tiêu chính phủ không phải là hy vọng của Mỹ để giảm thiểu lạm phát.

  

• Tất cả chỉ dựa vào việc chi tiêu người dân có tăng lên hay chậm lại: biến số chính ảnh hưởng lên lạm phát mà Fed có thể tác động thông qua chính sách lãi suất tiền tệ.

  • FYI: Tỷ lệ rút tiền trong mục 401k vì “lý do cấp bách” (401k hardship withdrawal) tại Fidelity tăng lên mức cao đáng báo động vào năm 2022. 

    • Đây là dấu hiệu đầu tiên cho thấy tiêu dùng có thể sẽ chậm lại (vì tiết kiệm đã bị bào mòn bởi lạm phát vào năm 2022) sau những khó khăn chi trả chi phí sinh hoạt của người dân trong năm qua.

      

Cú shock từ việc kinh tế Trung Quốc giảm phát và có nguy cơ suy thoái

• Tăng trưởng CPI của Trung Quốc tiếp tục chững lại (~0%) trong tháng 9, trong khi PPI vẫn tăng trưởng ở mức âm:

  

•  Đi kèm với đó là sản lượng xuất khẩu (một trong những lĩnh vực quan trọng nhất của kinh tế Trung Quốc) tiếp tục giảm trong 5 tháng liên tiếp:

  

• Trong khi đó, bank-run đã bắt đầu tại Trung Quốc từ Ngân Hàng Cangzhou: người gửi tiền lo ngại sự sụp đổ của Evergrande và Country Garden sẽ khiến ngân hàng này vỡ nợ.

  

  • Vài tháng trước, nhà phát triển bất động sản lớn nhất Trung Quốc, Evergrande, đã nộp đơn xin phá sản tại Mỹ.

  • Country Garden suýt lỡ các khoản thanh toán trái phiếu quốc tế của tháng 8/2023 thì nay có khả năng lại tiếp tục lỡ khoản thanh toán nợ ~60 triệu USD.

    

• Chỉ số tổng hợp trái phiếu bất động sản của các công ty trẻ (high-yield) của Trung Quốc đã giảm -82% so với mức đỉnh trước đó. 

  

• FYI: Lĩnh vực BĐS nhà ở chiếm 25% toàn bộ GDP của Trung Quốc. 

• Và rõ ràng là BĐS Trung Quốc đang tiến vào vùng suy thoái…

  

• … trong khi lĩnh vực công nghệ của Trung Quốc bị kìm kẹp và quản lý chặt chẽ bởi chính quyền.

  • Bài viết liên quan: Trung Quốc và cuộc đàn áp big tech kéo dài 32 tháng.

• Câu hỏi là khi nào Trung Quốc sẽ chính thức rơi vào suy thoái kinh tế?

Nếu Trung Quốc chính thức rơi vào suy thoái, có khả năng sản lượng sản xuất của Trung Quốc sẽ sụt giảm.

=> Điều này sẽ tạo ra áp lực nhẹ lên giá hàng hóa nhập khẩu tại Mỹ và các quốc gia nhập khẩu lớn hàng Trung Quốc.

• Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc đang có động thái tích cực để thay đổi cấu trúc nền kinh tế Trung Quốc, tránh việc phụ thuộc vào đầu tư BĐS mà quay lại tập trung vào phát triển công nghiệp:

  • Dấu hiệu rõ ràng nhất về ý định của chính phủ Trung Quốc về chính sách kinh tế là sự xoay chuyển trong việc phân bổ tín dụng từ BĐS sang sản xuất công nghiệp:

    

• Trong tuần này, cũng có thông tin rằng Trung Quốc đang lên kế hoạch tung ra gói kích thích mới để hỗ trợ nền kinh tế của mình.

KẾT LUẬN

Lạm phát tổng hợp của tháng 09/2023 tại Mỹ đã tăng cao (so với dự đoán) ở mức +3.8%, chủ yếu do ảnh hưởng của giá năng lượng tăng trở lại. Đối với con số tăng trưởng CPI cốt lõi, chủ yếu ảnh hưởng của giá nhà ở cao vẫn là nguyên nhân chủ chốt, dù cho giá cả dịch vụ siêu cốt lõi vẫn đang tăng trở lại, đặc biệt là chi phí y tế.

Với con số lạm phát tổng hợp cao hơn dự đoán trong 3 tháng vừa qua, rất có thể Fed sẽ giữ lãi suất cao trong thời gian dài do Fed cần nhiều thời gian hơn để đưa lạm phát về mức target 2%. Tuy nhiên, cho dù dường như FOMC Minutes tháng 09/2023 mang giọng điệu khá hawkish, khả năng liệu Fed có tăng lãi suất thêm 1 lần nữa vào cuối năm nay không vẫn còn là một ẩn số. Thị trường vẫn duy trì phần lớn kỳ vọng vào việc Fed giữ nguyên lãi suất trong những tháng cuối năm.

Nhiều lo ngại đang được đặt lên việc liệu lạm phát có tăng trở lại hay không, Viet Hustler vẫn giữ quan điểm là lạm phát vẫn đang tiếp tục trên đà giảm dù đang giảm rất chậm và chủ yếu giảm ở các mục CPI siêu cốt lõi. Một số biến số có thể gây ra việc tăng trở lại bất ngờ của lạm phát có thể kể đến:

• Nguy cơ giá dầu tăng cao do chiến tranh Israel-Hasam. Tuy nhiên, hiện tại Mỹ đang càng ngày càng tự chủ về dầu thô và năng lượng.

• Nguy cơ về nợ công tăng mất kiểm soát tại Mỹ: nguy cơ về nợ công có thể ảnh hưởng đến nguy cơ suy thoái kinh tế hơn là việc lạm phát tăng cao. Thậm chí suy thoái phần nào có thể làm giảm lạm phát từ đầu cầu tiêu dùng.

• Nguy cơ suy thoái và thiểu phát của nền kinh tế Trung Quốc: điều này có thể ảnh hưởng đến sản lượng hàng hóa toàn cầu. Tuy nhiên Trung Quốc đang có những thay đổi tích cực trong việc điều tiết vốn từ lĩnh vực BĐS quay trở lại sản xuất, đảm bảo lượng cung hàng hóa trong thời gian tới.

Do vậy, ít nhất là tại thời điểm hiện tại, Viet Hustler nhận định các biến số về địa chính trị và toàn cầu hóa kinh tế chưa thể khiến lạm phát tại Mỹ tăng trở lại. Tuy nhiên, các biến số này hoàn toàn có thể khiến Mỹ sớm rơi vào suy thoái.