Trung Quốc và những nước cờ mạnh mẽ để bình ổn thị trường

Việc “con rồng Châu Á” sa lầy vào tình trạng giảm phát trầm trọng nhất trong vòng 15 năm và thị trường Bất Động Sản (BĐS) lớn nhất thế giới này không thể phục hồi đã khiến cho tâm lý bi quan ngập tràn trên thị trường tài chính Trung Quốc.

Từ đầu năm dương lịch 2024, cổ phiếu Trung Quốc đã liên tục sụt giảm bất chấp làn sóng tăng trưởng của cổ phiếu thế giới.

Tuy nhiên, thị trường chứng khoán Trung Quốc tuần qua đã có sự phục hồi nhẹ ngay trước thềm năm mới âm lịch. Điều này đến từ hàng loạt các chính sách kích thích tài khóa và tiền tệ từ chính quyền Trung Quốc, và tất nhiên, bao gồm cả các lệnh hạn chế giao dịch trên thị trường chứng khoán.

Một ngày trước khi thị trường đóng cửa nghỉ lễ, Trung Quốc đã bổ nhiệm Wu Qing - nhân vật có biệt danh là “Kẻ Đồ Tể Brokers” làm chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Trung Quốc. Hành động này hứa hẹn sẽ có nhiều biện pháp mạnh tay hơn tác động lên thị trường sau kỳ nghỉ lễ.

Đầu năm Giáp Thìn 2024, Chuyên mục Kinh tế Vĩ Mô cuối tuần của Viet Hustler sẽ quay trở lại với Trung Quốc bằng bài viết Tổng hợp các chính sách kích thích tài khóa tiền tệ và biện pháp tác động lên thị trường chứng khoán gần đây của Trung Quốc. Đây có thể là những thông tin quan trọng quyết định liệu thị trường chứng khoán và nền kinh tế Trung Quốc có phục hồi sau kỳ nghỉ lễ hay không.

Disclaimer: Một số thông tin dưới đây được lược dịch và tổng hợp từ Bloomberg.

Video: Trung Quốc - Vì sao mô hình kinh tế đi vào ngõ cụt?

Sơ lược tình hình kinh tế tại Trung Quốc gần đây

Vấn đề trầm trọng nhất của Kinh tế Trung Quốc hiện tại là GIẢM PHÁT:

Giá cả tiêu dùng đang giảm mạnh nhất kể từ năm 2009, dù những tháng cuối năm âm lịch nên là những tháng mua sắm nhiều của người dân,

CPI giảm -0.8% y/y, PPI giảm -2.5% y/y.
FYI: Doanh số bán hàng của Apple tại Trung Quốc cũng giảm -13% trong quý IV do nhu cầu giảm chung trên thị trường tỷ dân.
PMI sản xuất của Trung Quốc tiếp tục sụt giảm trong tháng 1 dưới ngưỡng 50 (ngưỡng thu hẹp).
- PMI phi sản xuất cũng sụt giảm nghiêm trọng.

Giảm phát và sự trì trệ của ngành BĐS kéo theo vấn đề lớn thứ 2 mà nền kinh tế Trung Quốc phải đối mặt từ đầu năm 2024: tâm lý bi quan trên thị trường chứng khoán kéo theo đợt bán tháo lớn nhất trong lịch sử.

Đợt bán tháo đầu năm 2024 trên sàn chứng khoán Trung Quốc đã xóa sổ ~USD 7 nghìn tỷ giá trị thị trường (so với mức đỉnh cuối năm 2020).
- vượt xa đợt bán tháo USD 6.8 nghìn tỷ hồi giữa 2015.
Cổ phiếu Trung Quốc đã bị bỏ xa so với xu hướng tăng của cổ phiếu thế giới.
Sự sụt giảm trầm trọng nhất đến từ nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ (small-cap):
Đồng CNY cũng không còn nhiều ảnh hưởng đến giá trị các đồng tiền khác trong khu vực Châu Á (tương quan giảm - biểu đồ màu xanh bên dưới).

Thị trường BĐS thì vẫn trì trệ và không có dấu hiệu cải thiện:

Các hoạt động cho vay mua nhà và đầu tư phát triển dự án BĐS liên tục giảm:

Người dân Trung Quốc chuyển hướng qua đầu tư vàng và kim loại hiếm để tích trữ tài sản thay vì BĐS:

Trước tình hình sụt giảm trầm trọng của thị trường chứng khoán + BĐS, chính quyền Trung Quốc đã mạnh tay đưa ra các biện pháp khắc phục mạnh mẽ, cải thiện tâm lý nhà đầu tư trong 2 tuần gần đây.

Timeline của các chính sách tài khóa-tiền tệ và những can thiệp lên thị trường từ chính quyền Trung Quốc

1 - Các biện pháp mạnh tay từ chính quyền để bình ổn thị trường chứng khoán

02/07: Một ngày trước khi thị trường đóng cửa nghỉ tết, Bắc Kinh bổ nhiệm Wu Qing làm người đứng đầu Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc (Tân Hoa Xã).

Wu Qing có bằng tiến sĩ kinh tế, từng là Chủ tịch Sở giao dịch chứng khoán Thượng Hải, và nổi tiếng với biệt danh “Kẻ đồ tể broker” (Broker Butcher) do những biện pháp mạnh tay với thị trường bao gồm:
- Năm 2000: Wu Qing đóng cửa 31 công ty chứng khoán (~1/4 tổng số công ty chứng khoán tại thời điểm đó).
- Năm 2009: ông đã trấn áp hàng loạt những giao dịch nội bộ (insider trading) của các mutual funds để bình ổn thị trường.

02/06: Tập Cận Bình họp với các nhà quản lý thị trường.

Ngay sau đó có tin đồn rằng, các nhà quản lý sẽ báo cáo ngắn gọn tình hình thị trường thường xuyên cho Tập Cận Bình.
Dù là tin đồn, nhưng niềm tin thị trường quay trở lại vì hi vọng Tập Cận Bình lưu tâm nhiều hơn đến thị trường.
Chứng khoán Trung Quốc đã tăng điểm từ ngày hôm đó dù vẫn ở mức thấp.

Cùng lúc đó, chính quyền cũng đẩy mạnh mua lại cổ phiếu trên thị trường

Central Huijin Investment - quỹ quản lý các cổ phiếu mà chính phủ Trung Quốc trực tiếp nắm giữ tại các tổ chức tài chính lớn, tuyên bố sẽ tiếp tục mua lại các small-cap ETF trên thị trường.
Bộ phận với tên gọi “national team” (gồm các Quỹ tài chính thuộc sở hữu nhà nước) vào cuộc: thu mua ~CNY 70 tỷ (~USD 9.7 tỷ) cổ phiếu nội địa.
- Đây không phải lần đầu biệt đội này can thiệp vào thị trường:
- Goldman Sachs ước tính đội này sẽ cần mua vào ~CNY 200 tỷ chứng khoán (~ 0.8% vốn hóa thị trường) nếu muốn bình ổn thị trường.
Nhà đầu tư nước ngoài (có thể gồm cả ủy quyền ở nước ngoài của chính các Quỹ thuộc sở hữu của chính quyền Trung Quốc phía trên) đã mua thêm CNY 1.7 tỷ cổ phiếu Trung Quốc trên sàn Hồng Kông.
=> khiến dòng tiền đi vào thị trường (inflow) trở lại.

… Và giải quyết rủi ro Margin Call:

Các traders phải đương đầu với các khoản nợ margin call do tình trạng bán tháo nhanh chóng trên thị trường và phải hùa theo thị trường thanh lý các cổ phiếu họ nắm giữ.
Ngay lập tức Cơ quan quản lý chứng khoán Trung Quốc thông báo sẽ hướng dẫn các bên môi giới điều chỉnh tỷ lệ margin call và các hình thức liquidate cổ phiếu linh hoạt.

… Cũng như tuyên bố hỗ trợ M&A và tái cơ cấu:

Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc cũng tuyên bố hỗ trợ các hoạt động M&A và tái cơ cấu tổ chức để nâng cao giá trị vốn hóa của các công ty niêm yết.

02/05: Việc cắt giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc của các ngân hàng (công bố từ ngày 01/24) chính thức có hiệu lực.

=> Khoảng USD 1,000 tỷ tiền mặt được giải phóng và đưa vào thị trường khiến cung tiền tăng lên

=> Kích cầu kinh tế, bình ổn lãi suất trên thị trường liên ngân hàng và lãi suất ngắn hạn.

02/04: Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc tăng cường quản lý các Quỹ tài chính + ngăn chặn các giao dịch bán khống độc hại và giao dịch nội bộ (insider trading) có ảnh hưởng lớn lên thị trường.

Các biện pháp mạnh tay được sử dụng bao gồm:

Một số Quant Hedge Fund bị cấm bán tháo cổ phiếu qua các giao dịch tự động tần số cao (High Frequency Trading - HFT).
- FYI: Lý do vì HFT của Quant Hedge Fund có thể khuếch đại hoạt động bán tháo các cổ phiếu small-cap.
Một số khác bị hạn chế việc cắt giảm vị thế cổ phiếu trong các quỹ trung lập sử dụng đòn bẩy tài chính (leveraged market-neutral funds).
Áp đặt định mức đối với các giao dịch hoán đổi lợi nhuận với nhà đầu tư nước ngoài (total return swap offshore).
- FYI: Total return swap offshore là một kênh mà các nhà đầu tư Trung Quốc sử dụng để short cổ phiếu Hongkong.

01/29 - 02/4: Các quan chức thị trường Trung Quốc cũng đến gặp trực tiếp các công ty tại 20 tỉnh/thành phố đã niêm yết trên sàn chứng khoán

Mục tiêu để giải quyết các vấn đề các công ty gặp phải về chính sách thuế, tài chính, đất đai, xuất nhập khẩu và quyền sở hữu trí tuệ…

01/28: Lệnh hạn chế cho vay chứng khoán được ban hành (để giảm thiểu vị thế short)

Market-makers ngừng cho vay một số cổ phiếu nhất định để bán khống.
Nhà đầu tư chiến lược (strategic investors: NĐT nắm giữ cổ phiếu bị hạn chế) cũng không được phép cho vay cổ phiếu của họ trong thời gian thỏa thuận.

01/ 23: Bloomberg đưa tin Trung Quốc xem xét các gói cứu trợ chứng khoán khổng lồ gồm:

CNY 2,000 tỷ (~USD 278 tỷ), từ các tài khoản nước ngoài của các doanh nghiệp quốc doanh Trung Quốc, để thành lập quỹ bình ổn nhằm mua cổ phiếu trong nước qua sàn Hồng Kông.
CNY 300 tỷ từ các quỹ địa phương để đầu tư vào cổ phiếu thông qua China Securities Finance Corp. hoặc Central Huijin.

Kế hoạch được xem xét ngay sau khi thủ tướng Li Qiang yêu cầu các biện pháp “mạnh mẽ” để ổn định thị trường và niềm tin của nhà đầu tư.

01/19: “National team” bắt đầu mua vào hàng loạt ETF trên thị trường.

01/16: Trung Quốc xem xét phát hành khoản nợ mới dưới dạng “Trái phiếu đặc biệt” (thời hạn siêu dài) trị giá CNY 1,000 tỷ (~USD 139 tỷ).

Ngoài nỗ lực từ phía các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp Trung Quốc cũng đã nỗ lực đưa ra tín hiệu cho thị trường về triển vọng của họ:

Lượng cổ phiếu được mua lại (buyback) bởi các công ty pháp hành đã tăng cao nhất trong vòng 3 năm.
Các công ty niêm yết ở Trung Quốc đại lục và Hồng Kông đã lần lượt chi CNY 14 tỷ và HKD 21 tỷ để mua lại cổ phiếu vào tháng trước.

2 - Các chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ thị trường BĐS

02/06: Cơ quan quản lý Tài Chính Trung Quốc đề xuất nhiều hỗ trợ hơn nữa cho các nhà phát triển BĐS để kéo nền kinh tế ra khỏi vũng lầy từ cuộc khủng hoảng nhà đất.

Cơ quan quản lý tài chính cũng kêu gọi các ngân hàng gia hạn các khoản vay (+ nới lỏng điều kiện trong hợp đồng mới) của các bên phát triển BĐS.

02/01: Ngân hàng Trung Ương Trung Quốc (PBOC) bắt đầu mở gói cấp vốn lãi suất thấp trị giá CNY 150 tỷ dành cho dự án xây dựng nhà ở và cơ sở hạ tầng.

Cũng trong thời gian này, các nhà xây dựng BĐS nhận được thông báo bất ngờ về các dự án của họ đủ điều kiện nhận tài trợ theo chương trình hỗ trợ của chính phủ.

Trước đó, ngành xây dựng BĐS đã gặp khó khăn trong việc huy động tiền mặt kể từ cuộc khủng hoảng BĐS nổ ra, khiến nhiều dự án phải hoãn vô thời hạn.

01/ 27: Quảng Châu nới lỏng các biện pháp hạn chế mua nhà nhằm ngăn chặn giá nhà giảm.

Bắc Kinh, Thượng Hải và Thâm Quyến cũng hạ thấp yêu cầu về mức mức tiền trả trước (down-payment) cho các khoản vay mortgage mua nhà từ tháng 11/2023.

01/26: Bộ Nhà ở và Phát triển Đô thị-Nông thôn cho biết họ sẽ cung cấp danh sách các dự án nhà ở đủ điều kiện nhận hỗ trợ vốn vào cuối tháng.

Trung Quốc Đại Lục và Hồng Kông công bố các bước tăng cường quan hệ tài chính giữa 2 bờ, gồm:

tạo điều kiện thuận lợi cho việc mua BĐS và mở rộng cho phép đầu tư cá nhân vào Khu vực Vùng Vịnh Lớn (Hồng Kông, Thâm Quyến và Quảng Châu).

01/05: PBOC và Cục quản lý tài chính (NFRA) công bố hướng dẫn hỗ trợ tài chính để phát triển thị trường nhà cho thuê

Khuyến khích ngân hàng cho các nhà phát triển, khu công nghiệp và doanh nghiệp nông thôn vay để xây nhà cho thuê dài hạn và cải tạo cơ sở vật chất.

KẾT LUẬN

Đối với các biện pháp bình ổn thị trường chứng khoán: hàng loạt những sự kiện phía trên là những nước đi rất “Trung Quốc” - với những đặc trưng của việc kết hợp giữa các chính sách kích thích tài khóa - tiền tệ và những hành động phần áp đặt của chính quyền lên thị trường tự do.

Cho đến hiện tại, ít nhất các biện pháp này cũng cho thấy sự cải thiện rõ rệt ở hai khía cạnh:

Tâm lý nhà đầu tư ổn định trở lại (dù vẫn còn yếu) do việc chính quyền đưa ra tín hiệu mạnh mẽ - cam kết sẽ tăng cường kích thích kinh tế và kiểm soát giá trị thị trường
Làn sóng bán khống cổ phiếu Trung Quốc được kiểm soát.

Tuy vậy, chính quyền Trung Quốc cũng can thiệp khá sâu vào thị trường bằng nhiều lệnh cấm đối với các tổ chức tài chính và các nhà giao dịch (traders), đây là một con dao hai lưỡi:

một phần chính là cam kết đối với nhà đầu tư về việc kiểm soát thị trường,
nhưng mặt trái là càng làm giảm đi tính tự do của thị trường tài chính - mất đi tính năng động của thị trường (khi các giao dịch HFT, đòn bẩy tài chính và bán khống bị hạn chế quá nhiều).

Đối với các biện pháp cải thiện thị trường BĐS: các biện pháp này chủ yếu thông qua các gói cứu trợ dành cho các nhà xây dựng và phát triển BĐS.

Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn chưa có hành động cụ thể để cải thiện việc nhu cầu mua BĐS đang ở mức đáy - điều quan trọng nhất gây ra tình trạng thì trì trệ của thị trường nhà đất hiện nay. Còn chưa kể, tâm lý chi tiêu tiêu dùng của người dân cũng chưa chắc được cải thiện nhiều nhờ vào những gói kích cầu của PBOC nếu giá nhà đất (nơi chứa đựng ~66% tiền tiết kiệm của dân chúng) vẫn đang sụt giảm.