Trung Quốc: Hội nghị lớn 5 năm/lần có mang lại đột phá về chính sách?

Video phân tích tin tức: Biden Chính Thức Dừng Tranh Cử - Trung Quốc Thay Đổi Lớn Về Kinh Tế

Tuần vừa qua, sự kiện quan trọng đối với nền kinh tế Trung Quốc chỉ diễn ra 5 năm một lần: Hội nghị Trung Ương lần thứ 20 đã diễn ra. 

FYI: Thường sẽ có những thay đổi mang tính trọng đại và dài hạn đối với nền kinh tế Trung Quốc sau mỗi hội nghị này, ví dụ như:

• 1978: Cải cách kinh tế theo định hướng thị trường => kết thúc thời kỳ bao cấp

• 1984-2008: Mỗi năm đều có các thay đổi tích cực về quyền sở hữu tài sản, cải tổ giá cả, mức lương, kinh tế nông thôn…

  => Đến năm 2008: Trung Quốc gia nhập WTO, chính thức thay đổi cuộc chơi về thương mại quốc tế.

• 2013: Cho phép thị trường tự do phân bổ nguồn lực – mở rộng quyền sở hữu đất nông nghiệp - nới lỏng chính sách 1 con – khuyến khích tư nhân hóa doanh nghiệp quốc doanh 

  => Bắt đầu cho nền kinh tế tư nhân, tư bản phát triển nở rộ tại Trung Quốc.

• 2018: Chủ yếu cải tổ lại chính phủ, quân đội và các cơ quan công quyền… 

  => Cuộc chiến chống tham nhũng được đẩy mạnh.

Hội nghị này vốn nên được tổ chức năm 2023, tuy nhiên lại được rời 1 năm so với kế hoạch. Nhưng có thể nói, hội nghị đã diễn ra “đúng thời điểm”, khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc trong nửa đầu năm 2024 đã hình dung sâu sắc được tính trầm trọng của cuộc khủng hoảng BĐS trong suốt 3 năm qua.

(Số liệu sơ bộ về tình hình kinh tế Trung Quốc sẽ được đưa ra phía dưới bài viết.)

Không sai khi nói rằng, giới tài chính Châu Á nói riêng và cả thế giới nói chung đều muốn biết rõ hơn về nội dung của Hội nghị quan trọng bậc nhất tại Trung Quốc này. Do vậy, chuyên mục Kinh tế vĩ mô cuối tuần của Viet Hustler sẽ dành bài viết này để bình luận về tình hình kinh tế Trung Quốc. Nội dung bao gồm:

1. Sơ bộ về tình hình kinh tế vĩ mô tại Trung Quốc gần đây

2. Những cải tổ nào được đặt ra trong Hội Nghị Trung Ương tuần vừa rồi?

3. Kèm theo đó là những bình luận từ Viet Hustler.

Disclaimer: Một vài quan điểm dưới đây là ý kiến cá nhân của tác giả – và không phải là lời khuyên đầu tư.

Số liệu sơ bộ về tình hình Kinh tế vĩ mô Trung Quốc

Để nhận xét ngắn gọn về bối cảnh của nền kinh tế thứ 2 thế giới trước thềm hội nghị này, Viet Hustler cho rằng:

Dù đã vùng vẫy một thời gian, Trung Quốc vẫn chưa thể thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng BĐS kéo dài 3 năm qua.

Thậm chí nền kinh tế này còn có thể đang bắt đầu sa lầy vào một thập kỷ mất mát, khi tình trạng giảm phát và thiểu phát đã kéo dài được ~1.5 năm!

Sơ bộ số liệu Kinh tế vĩ mô mới nhất của Trung Quốc

Tăng trưởng kinh tế trì trệ:

• GDP Quý II/2024 của Trung Quốc chỉ tăng +4.7% (annualized) - thấp hơn mức mục tiêu 5%.

• Nếu nhìn vào biểu đồ trong hơn 30 năm qua: dễ nhận ra Trung Quốc có thể đã đến hồi kết cho thời kỳ phát triển thần kỳ (tương tự như Nhật trước kia).

Khủng hoảng BĐS tiếp diễn, nhu cầu nội địa giảm sút

• Giá BĐS tại Trung Quốc tiếp tục giảm — thậm chí với tốc độ nhanh hơn trước.

• Đầu tư vào BĐS theo đó cũng sụt giảm trầm trọng:

  

• Nhưng quan trọng hơn, giá trị BĐS giảm khiến người dân càng thắt lưng buộc bụng:

  => Trung Quốc tiếp tục sa lầy trong tình trạng thiểu phát (trước đó là giảm phát) khi tiêu dùng nội địa yếu kém:

  

Doanh nghiệp Trung Quốc tìm kiếm thị trường tại nước ngoài — nhưng cũng làm nóng lên căng thẳng địa chính trị khi Mỹ và Châu Âu bảo vệ thị trường nội địa:

• Các doanh nghiệp Trung Quốc đang dựa vào thị trường nước ngoài để giải quyết số lượng hàng hóa sản xuất dư thừa:

  • Thặng dư thương mại tăng cao do xuất khẩu tăng và nhập khẩu giảm!

  

• Điều này khiến hàng loạt các quốc gia (chủ yếu là Châu Âu và Mỹ) đang chỉ trích Trung Quốc bán phá giá. 

  • Châu Âu và Mỹ bắt đầu những động thái chống bán phá giá và bảo vệ thị trường nội địa mạnh mẽ.

  

Trên thị trường tài chính quốc tế: tăng cường bán tháo Trái phiếu kho bạc Mỹ

• Trung Quốc đã bán tháo 42.6 tỷ USD cổ phiếu và trái phiếu Mỹ trong tháng 5/2024 — lượng bán tháo theo tháng kỷ lục trong lịch sử.

  •  Và phá kỷ lục trước đó là ~39 tỷ USD trong quý 1/2016.

  • ~50% lượng tài sản tài chính bán ra là Trái phiếu Kho bạc Mỹ.

  • Tổng giá trị bán tháo trong 5 tháng đầu năm là 79.7 tỷ USD.

  

Đọc thêm: Trung Quốc - GDP và bán lẻ tăng trưởng kém, giá nhà giảm sâu

Và như đã nêu trên, hội nghị quan trọng 5 năm/lần để đề xuất cải tổ chính sách kinh tế dài hạn của Trung Quốc: Hội Nghị Trung Ương lần thứ 20 đã diễn ra tuần qua (ngày 2024/7/15-18) ngay sau khi các dữ liệu phía trên được công bố.

Các cải cách từ Hội Nghị Trung Ương lần thứ 20 và quan điểm từ Viet Hustler

Dưới đây là những điểm nổi bật trong nội dung Hội Nghị Trung Ương lần này (được thu thập từ Bloomberg và Tân Hoa Xã):

1. Các chủ đề được đề cập: tăng thảo luận về an ninh và công nghệ - ngó lơ khủng hoảng Bất động sản (BĐS).

Các chủ đề thảo luận về an ninh (security) và công nghệ tăng cao so với kỳ họp năm 2013, gồm các vấn đề:

1. Hiện đại hóa quân sự (military modernization), 

2. Đột phá công nghệ (technology breakthroughs) đối với doanh nghiệp tư nhân.

• FYI: Các cụm từ được nhắc tới phổ biến…

Nhưng hội nghị lần này lại giảm mức độ đề cập về chủ đề kinh tế (economics) hay thị trường (market) … 

• … trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế chậm lại, giảm phát/thiểu phát tiếp diễn và giá trị BĐS đi xuống.

  

Đặc biệt, vấn đề khủng hoảng BĐS chỉ được nhắc đến 1 lần duy nhất trong thông cáo dài 4000 từ trong Hội Nghị với nội dung: 

• BĐS đang “trải qua những thay đổi tích cực” và hứa hẹn về các chính sách bất động sản mới sau đó...

Viet Hustler’s opinion:

• Trong khi BĐS từng chiếm tới hơn 1/4  GDP của Trung Quốc giai đoạn 2010-2017…

  

• … và việc giá trị BĐS giảm sút nghiêm trọng là nguyên nhân cho tất cả các vấn đề kinh tế nhức nhối hiện nay tại Trung Quốc…

=> Việc không nhắc đến quá nhiều về thị trường BĐS cho thấy phía chính phủ Trung Quốc vẫn chưa có biện pháp đủ mạnh mẽ và rõ ràng cho cuộc khủng hoảng này. 

2. Sự phát triển chất lượng cao (high quality development)

Tập Cận Bình đưa ra mục tiêu:

Viet Hustler’s opinion:

• Với việc nhấn mạnh vào công nghệ, Trung Quốc muốn sự dụng công nghệ làm bàn đạp gia tăng năng xuất và sản lượng công nghiệp

• Tuy nhiên, vấn đề của Trung Quốc không phải là sản xuất mà là tiêu dùng:

  • Vì năng suất lao động của Trung Quốc hiện đã cao hơn xu hướng trước Covid….

  • … trong khi nhu cầu nội địa giảm sút (doanh số bán hàng nội địa thấp hơn xu hướng trước Covid)....

  

3. Nhiệm vụ ngắn hạn được đưa vào hội nghị chính sách dài hạn

Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc nhấn mạnh mục tiêu kinh tế ngắn hạn:

“… tích cực mở rộng nhu cầu trong nước… ” (“… actively expanding domestic demand…”)

Lưu ý:

• Đây là Hội nghị chính sách 5 năm một lần cho các cải tổ và mục tiêu kinh tế trung-dài hạn.

• Trung Quốc chỉ từng nêu rõ mục tiêu kinh tế ngắn hạn 3 lần trong Hội Nghị Trung Ương như này.

• Trong quá khứ, chỉ có hội nghị năm 1998 và 2008 mới nhắc đến mục tiêu kinh tế ngắn hạn – khi tăng trưởng kinh tế cũng chịu “áp lực nghiêm trọng” như hiện nay.

Viet Hustler’s opinion:

Việc nhấn mạnh mục tiêu ngắn hạn này hoàn toàn dễ hiểu bởi mục tiêu ngắn hạn này cũng có thể biến thành mục tiêu trung hay dài hạn… nếu nền kinh tế Trung Quốc thực sự bước vào thập kỷ mất mát như Nhật Bản!

• Do vậy, nhiệm vụ lớn nhất đối với chính sách kinh tế Trung Quốc lúc này vẫn là kích thích tiêu dùng nội địa!

4. Nợ công và không gian cho chính sách tài khóa

Han Wenxiu (Ủy ban Kinh tế và Tài chính Trung Quốc) nêu kế hoạch cải tổ chi tiêu chính phủ, bao gồm:

• Nguồn tài chính của chính quyền địa phương sẽ tăng lên và nguồn thu thuế sẽ được mở rộng.

• Nhưng tỷ lệ chi tiêu tài chính trung ương sẽ tăng lên trong tổng chi tiêu công. 

• Sẽ nghiên cứu các quy định về thuế “tương thích với các lĩnh vực mới”.

Viet Hustler’s opinion:

• Việc tăng cường túi tiền của chính quyền địa phương để tài trợ các kế hoạch kinh tế kích thích nhu cầu, thông qua chính sách tài khóa, là điều dễ hiểu.

Tuy nhiên, từ phát biểu trên, liệu có thể hiểu là Trung Quốc sẽ tăng thu thuế? 

• Tuy nhiên, việc tăng thu thuế khi doanh nghiệp ngừng sản xuất, người dân thắt lưng buộc bụng không tiêu tiền sẽ làm phản tác dụng của chính sách tài khóa đang muốn kích thích tăng trưởng!

Liệu Trung Quốc có thể tăng nguồn tài chính của chính quyền địa phương qua vay nợ?

• Việc vay nợ đang ngày càng khó khăn khi LGFV (một dạng nợ của chính quyền địa phương Trung Quốc) đứng top 1 các khoản đầu tư rủi ro nhất đối với nhà đầu tư tại Châu Á!

  

  • Và thực tế, nhiều khoản nợ LGFV đã không được tái đầu tư (refinanced/rollover) trong 3 quý gần nhất.

  

Tiểu kết

• Những phát biểu của các thành viên chính phủ Trung Quốc vẫn còn mơ hồ.

• Thường thì sẽ có một báo cáo hội nghị chi tiết hơn để công bố những thay đổi chính sách chủ chốt sau vài ngày.

• Các biện pháp cụ thể để thực hiện những thay đổi trên sẽ được đưa ra vào cuối tháng này sau cuộc họp của Bộ Chính trị Truong Quốc gồm 24 thành viên chủ chốt.

Cập nhật nghị quyết mới nhất ngày 07/21 (vừa ban hành sáng nay): những thay đổi chính sách chủ chốt!

Vấn đề nợ công:

Cho phép chuyển nguồn thu thuế từ chính quyền Trung Ương tại Bắc Kinh (nơi đang thặng dư tài khóa - surplus) sang cho các chính quyền địa phương đang thâm hụt (deficit).

• Thông qua việc cho phép chính quyền địa phương giữ lại phần nhu nhập từ thuế doanh nghiệp nhiều hơn…

— Bình luận bên dưới có tham khảo từ Bloomberg! —

FYI: Đây được coi là cuộc cải cách tài chính và thuế quan nội địa lớn thứ 3 trong những thập kỷ gần đây.

• Các lần cải cách trước bao gồm:

  • Năm 1994: tăng tỷ trọng doanh thu của chính quyền trung ương so với địa phương

  • Từ năm 2013: cho phép chính quyền địa phương tự phát hành trái phiếu…

Tuy nhiên có thể thấy thặng dư tài khóa của chính quyền trung ương có thể không đủ bù đắp thâm hụt của chính quyền địa phương!

Về cải cách tài chính, các cam kết khác từ Trung Quốc gồm:

1. Tăng thanh toán chuyển khoản cho các chi tiêu công

2. Từng bước cho phép các địa phương được thu thêm thuế tiêu thụ

3. Tối ưu hóa việc phân chia thuế chung giữa Trung Ương và địa phương

4. Mở rộng phạm vi sử dụng trái phiếu đặc biệt của chính quyền địa phương  làm vốn cho các dự án

5. Cho phép các địa phương quy định mức một số loại thuế liên quan đến bảo trì và giáo dục của thành phố

6. Cho phép địa phương quản lý nhiều hơn các khoản thu nhập ngoài thuế

Viet Hustler’s opinion:

Có thể nói, những gì Viet Hustler đoán phía trên khá đúng (Viet Hustler viết phần trên trước khi nghị quyết này được đưa ra sáng nay):

• Đó là Trung Quốc thực sự giải quyết vấn đề tài chính công qua việc tăng thu thuế + tăng vay nợ!

Vấn đề Khủng hoảng BĐS: 

1. Cho phép các chính quyền địa phương tự chủ trong việc điều tiết thị trường BĐS

2. Thiết lập hệ thống mua bán và cho thuê nhà ở + có nhiều chương trình trợ cấp nhà ở hơn nữa. 

=> Như Viet Hustler đã nhận định phía trên: các biện pháp này không đủ mạnh mẽ để giải quyết khủng hoảng BĐS!

Chính sách về thu nhập: 

1. Điều tiết lại chế độ lương thưởng của cấp quản lý tại các doanh nghiệp quốc doanh.

2. Thiết lập cơ chế kiểm soát việc tích lũy tài sản của các cấp quản lý này. 

Chính sách về thị trường tài chính:

Cho phép thị trường tự do được tự đóng vai trò quyết định trong việc phân bổ nguồn lực (decisive roles in resource allocation)

KẾT LUẬN

Như những con số dữ liệu vĩ mô ở phần đầu bài viết, có thể nói, tình trạng khủng hoảng BĐS tại Trung Quốc không những không thuyên giảm… mà còn trở lên trầm trọng hơn. Điều này có thể dẫn tới tình trạng thiểu phát giảm phát lâu dài hơn giai đoạn tới.

Trong khi đó, tại Hội Nghị Trung Ương 5 năm/lần tuần qua, Trung Quốc đã thất bại trong việc đưa ra một biện pháp thuyết phục để vực dậy thị trường BĐS và tiêu dùng. Điểm nổi bật trong chính sách cho lĩnh vực BĐS là việc trả tự do cho chính quyền địa phương trong việc điều tiết ngành này. Tuy nhiên, đây là con dao hai lưỡi: bởi lẽ, trước kia, chính quyền địa phương đã thu được nhiều nguồn thu từ việc … bán đất… hơn là phát triển hạ tầng!

Có thể nói, điểm sáng lớn của chính sách cải cách trong hội nghị lần này là vấn đề nợ công của chính quyền địa phương: khi Trung Quốc quyết định thay đổi tỷ lệ phân chia thu nhập thuế giữa cơ quan trung ương Bắc Kinh và các địa phương.

Còn 2 quyết định còn lại về tài chính công: tăng thu một số khoản thuế + tăng phát hành nợ đều có điểm hạn chế:

• Phương án 1 sẽ đảo ngược chính sách tài khóa nới lỏng để vực dậy tiêu dùng

• Phương án 2 không nhiều khả thi bởi có nhiều khoản nợ của chính quyền địa phương (LGFV) đã không thể được tái đầu tư!

Đặc biệt, Hội Nghị trên liên tục nhấn mạnh về phát triển công nghệ. Đây cũng là điểm sáng trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu hiện tại. Nhưng đây cũng là điểm chết nếu Trung Quốc mải chạy theo việc gia tăng năng suất lao động mà không giải quyết vấn đề mấu chốt ở nhu cầu!