Tăng trưởng kinh tế Mỹ trong Q2: có còn nguy cơ suy thoái ?

Tuần qua, con số tăng trưởng GDP thực tế của quý 2/2024 ở mức +2.8% (Q/Q - annualized) đã vượt xa mức dự báo +2% của thị trường. Con số lạm phát PCE cũng giữ nguyên ở mức +2.6% y/y (cao hơn so với kỳ vọng).

Hai báo cáo trên khiến phần lớn mọi người đều tin rằng Fed có thể đạt được soft-landing, và Fed vẫn còn thời gian để chờ lạm phát giảm hẳn trước khi cắt lãi suất.

Bên cạnh đó, trong buổi podcast kỳ trước, nhiều độc giả của Viet Hustler còn khá ngạc nhiên vì sao Viet Hustler lại không quá lo ngại đến vấn đề giảm phát hàng hóa? Vì sao PMI hàng hóa trong ngưỡng thu hẹp đã lâu mà Viet Hustler chỉ lo ngại khi PMI dịch vụ trong ngưỡng thu hẹp?

Do vậy, bài viết Kinh tế vĩ mô cuối tuần này của Viet Hustler sẽ đưa ra cho bạn đọc một cái nhìn tổng quan về các động lực tạo ra tăng trưởng kinh tế Mỹ, thông qua phương pháp thống kê GDP.

Qua đó, Viet Hustler cũng sẽ đưa ra những đánh giá về khả năng suy thoái hiện tại sau báo cáo GDP quý 2/2024 tốt hơn mong đợi vào tuần qua.

Disclaimer: Một vài quan điểm trong phần 2 của bài viết là quan điểm cá nhân của tác giả, và hoàn toàn không phải là lời khuyên đầu tư!

Động lực tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ qua thống kê GDP

Bạn đọc có thể xem chi tiết về 2 báo cáo kể trên (GDP + PCE) qua các bài viết giữa tuần của Viet Hustler:

• Báo cáo GDP quý 2/2024

• Báo cáo PCE tháng 6/2024.

Dưới đây, Viet Hustler chỉ muốn cung cấp một cái nhìn tổng thể về các cấu phần tạo lên tăng trưởng kinh tế Mỹ trong báo cáo GDP quý II/2024.

Bắt đầu từ kiến thức kinh tế cơ bản: là cách tính Tổng sản phẩm nội địa GDP.

Mỹ sử dụng phương án thống kê GDP gián tiếp - tiếp cận qua chi tiêu tiêu dùng (expenditure approach) như công thức bên dưới:

Trong đó:

• C : Consumption  (chi tiêu cá nhân)

• I : Investment = Fixed investment & Inventory (Tổng đầu tư tư nhân = đầu tư cố định + tồn kho dự trữ hàng bán)

• G: Government spending (chi tiêu công / chính phủ)

• NX: Net Export =  export - import (xuất khẩu ròng, hay cân bằng cán cân thương mại: xuất khẩu - nhập khẩu)

Ví dụ đối với báo cáo GDP của Mỹ quý II/2024 tuần trước: 

Chi tiêu cá nhân và hàng tồn kho dự trữ tăng trở lại so với quý trước … là nguyên nhân chính khiến kinh tế Mỹ tăng trưởng mạnh mẽ giai đoạn này.

Do vậy, tùy từng nền kinh tế khác nhau mà vai trò của các thành phần trong GDP khác nhau. Ví dụ:

• Với những nền kinh tế lớn phương tây như Mỹ và Châu Âu: chi tiêu cá nhân luôn là động lực chính của tăng trưởng kinh tế — thành phần quan trọng nhất của GDP.

• Với Trung Quốc hiện tại, xuất khẩu ròng vẫn đóng một vai trò vô cùng lớn vào tăng trưởng…

Để bạn đọc hiểu rõ hơn tình hình tăng trưởng kinh tế Mỹ hiện tại, dưới đây, Viet Hustler sẽ chỉ ra các thành phần chính và tỷ trọng của các thành phần này trong rổ GDP của Mỹ:

(1) Chi tiêu cá nhân (personal consumption expenditures): động lực gồng gánh kinh tế Mỹ

Chi tiêu cá nhân chiếm đến ~70% trong tổng giá trị GDP nước Mỹ (bảng bên dưới)

• Đây là lý do vì sao Viet Hustler luôn nhấn mạnh vào sức mạnh tiêu dùng của nền kinh tế Mỹ!

Trong đó, người Mỹ hiện tại dành 2/3 tổng chi tiêu cho dịch vụ (chi tiêu cho dịch vụ luôn gấp đôi chi tiêu cho hàng hóa):

Nhiều bạn đọc ngạc nhiên về tầm quan trọng của tiêu dùng dịch vụ từ người dân Mỹ đối với nền kinh tế trong podcast của Viet Hustler, bên dưới là dẫn chứng số liệu:

Khi cần thắt chặt chi tiêu: người Mỹ sẽ cắt giảm chi tiêu hàng hóa đầu tiên trước khi cắt giảm chi tiêu dịch vụ!

• Họ sẽ từ bỏ mua sắm hàng hóa (đặc biệt hàng hóa lâu bền) chứ không từ bỏ sử dụng dịch vụ!

• Đây là lý do vì sao Viet Hustler không quá lo lắng khi lạm phát hàng hóa ở mức âm - hay tiêu dùng hàng hóa trong rổ GDP chậm lại: 

  • … nhiều giai đoạn trong quá khứ, tiêu dùng hóa hóa tăng trưởng âm vẫn không tạo ra suy thoái (khoang vùng hình tròn màu đen trong chart dưới).

  • Nhưng nếu cả tiêu dùng hàng hóa + dịch vụ tăng trưởng âm – suy thoái sẽ cực kỳ sâu rộng: như đợt khủng hoảng năm 2008 và 2020.

Nhìn vào cấu trúc thị trường lao động sẽ thấy dịch vụ còn đóng vai trò lớn hơn trong nền kinh tế Mỹ tại thời điểm hiện tại!

• Ngành dịch vụ chi trả cho >80% lương của người dân Mỹ trong khối doanh nghiệp tư nhân! 

  

• Đơn giản bởi nền kinh tế Mỹ không phải là nền kinh tế sản xuất hàng hóa:

  • Việc sản xuất hàng hóa đều được outsource từ các nước có chi phí lao động/nguyên liệu rẻ hơn

  • Tiến bộ khoa học khiến tự động hóa tăng cao trong các nhà máy - lao động trong các ngành này cũng ít đi.

• Do vậy, nếu tăng trưởng tiêu dùng dịch vụ không tốt (thể hiện qua việc giá cả dịch vụ phải giảm để thu hút người tiêu dùng)

  • => Lượng người lao động ngành dịch vụ bị sa thải nhiều sẽ dễ dàng dẫn đến suy thoái hơn!

(2) Đầu tư tư nhân: cũng gắn liền với nhu cầu tiêu dùng

Đầu tư tư nhân chiếm ~ 18% giá trị GDP, chủ yếu là đầu tư cố định và phi nhà ở (» fixed investment » Non-residential):

• Đây là cấu phần chi tiêu (expenditure) từ doanh nghiệp!

• Tuy nhiên, cấu phần này thường dựa trên dự đoán của doanh nghiệp với nhu cầu tiêu dùng.

(3) Chi tiêu của chính phủ: ngày càng gia tăng

Có thể thấy chi tiêu chính phủ đã tăng khá nhanh trong năm 2024 (tăng +7% Y/Y trong quý 2/2024)!

• Chính phủ liên bang tiêu phần lớn tiền cho quốc phòng (National defense).

• Chi tiêu công nói chung (Consumption expenditure) được phân về các tiểu bảng.

(4) Xuất khẩu ròng: Mỹ vẫn luôn là nước nhập siêu!

Tình hình nhập siêu của Mỹ thể hiện ở việc xuất khẩu ròng thường ở mức âm (xuất khẩu < nhập khẩu)

=> Xuất khẩu ròng âm có ảnh hưởng giảm đối với tổng GDP.

• Tuy nhiên điều này không xấu bởi lẽ:

  • Nhập khẩu đóng vai trò quan trọng đến áp lực lạm phát tại Mỹ: nhiều mặt hàng tiêu dùng cơ bản là các mặt hàng được sản xuất ngoài Mỹ!

  • Việc thâm hụt cán cân thương mại tăng cao do số lượng nhập khẩu tăng cao có lợi đối với tiến trình giảm lạm phát tại Mỹ ở thời điểm hiện tại. 

  • Việc nhập siêu của Mỹ cũng cung cấp thêm USD cho thế giới, góp phần đưa USD thành tiền tệ phổ biến nhất hiện nay.

Khả năng suy thoái của nền kinh tế Mỹ sau báo cáo GDP quý II/2024

Sức mạnh tiêu dùng của người dân Mỹ vẫn còn mạnh mẽ

Báo cáo GDP cho thấy tăng trưởng chi tiêu tiêu dùng của người dân vẫn tiếp tục gồng gánh nền kinh tế Mỹ.

» Điều này phù hợp với tất cả các dữ liệu tiêu dùng - tiết kiệm - vay nợ tín dụng tiêu dùng trong tháng 6:

• Tháng 6, tăng trưởng chi tiêu lại một lần nữa cao hơn tăng trưởng thu nhập…

  (… trong khi 2 tháng trước, tăng trưởng chi tiêu đã thấp hơn tăng trưởng thu nhập trước khi được sửa đổi vào tuần trước).

  

• Và để duy trì sức mạnh chi tiêu như vậy, người Mỹ đã cắt giảm tiết kiệm và tăng vay nợ:

  • Tỷ lệ tiết kiệm của người dân trong tháng 6 tiếp tục giảm còn 3.4% – cho thấy người dân tiếp tục từ bỏ tiết kiệm để tiêu dùng:

    

  • Nợ tín dụng tiêu dùng duy trì ở mức cao nhất mọi thời đại (tăng tốc từ cuối năm 2022):

    

Tuy vậy, việc vay nợ tiêu dùng sẽ còn kéo dài bao lâu nữa nếu tăng trưởng thu nhập tiếp tục giảm?

• Trong tháng 6, tăng trưởng thu nhập cá nhân của người dân Mỹ chỉ còn +0.2% m/m – chỉ bằng nửa ước tính (+0.4% m/m).

  • Con số tăng trưởng thu nhập tháng 5/2024 cũng được sửa đổi giảm từ +0.5% m/m xuống còn +0.4% m/m.

  

• Tỷ lệ quá hạn nợ thẻ tín dụng cũng đang dần tăng lên:

Dù tiếp tục tiêu dùng, nhưng người dân Mỹ vẫn khá bi quan đối với nền kinh tế:

• Chỉ 12.5% người tiêu dùng Mỹ kỳ vọng môi trường kinh doanh sẽ tốt lên trong 6 tháng tới – theo khảo sát của Conference Board.

  • Trái ngược lại với con số 48% kỳ vọng chứng khoán tiếp tục tăng năm tới.

  

Lạm phát vẫn trên đà giảm một cách khá chậm chạp:

• Việc báo cáo GDP cao do chi tiêu còn mạnh mẽ…

• … đi kèm với PCE tháng 6 (tuần qua) vẫn ở mức +2.6% y/y (cao hơn kỳ vọng +2.4% y/y),

—> nhiều người lo sợ lạm phát sẽ tăng trở lại.

Tuy nhiên, Viet Hustler vẫn cho rằng lạm phát đang trên đà giảm, dù vẫn cực kỳ chậm chạp. Bởi lẽ:

• Con số +2.6% y/y cao hơn nhiều kỳ vọng giảm lạm phát của thị trường những vẫn không tăng lên so với tháng trước!

• Số liệu 1 tháng không nói lên xu hướng!

• Lạm phát vẫn còn “sticky” (cứng đầu) chủ yếu vẫn do nhu cầu chi tiêu của người dân vẫn còn tiếp tục duy trì… 

  • … nhưng theo thời gian khi thu nhập không tăng trưởng cao + nợ thẻ tín dụng đến hạn, người dân Mỹ cũng sẽ cần chi tiêu chậm lại!

• Đặc biệt, chúng ta đang ở thời điểm đầu nghỉ hè (đối với số liệu tháng 6), khi mọi người sẽ tăng cường chi tiêu cho dịch vụ – kéo theo đó là tăng trưởng kinh tế.

Thực tế, PCE dịch vụ siêu cốt lõi (không bao gồm dịch vụ nhà ở) tăng trưởng ở mức +0.19% m/m, đây không phải là con số đáng lo ngại!

• Trong đó, con số trung bình 3 tháng (3 months MA: thường thể hiện xu hướng) đã trở lại mức trước đại dịch.

• Điều này cho thấy áp lực lạm phát vốn đã không còn quá mạnh mẽ.

Vậy nền kinh tế Mỹ có còn nguy cơ suy thoái hay không với con số +2.8% y/y tăng trưởng kinh tế?

Câu trả lời là vẫn còn! 

• Nguy cơ suy thoái không bị mất đi với chỉ 1 quý tăng trưởng kinh tế tốt hơn kỳ vọng.

• Còn chưa kể đây mới chỉ là con số tăng trưởng GDP ước tính lần 1, và có thể bị sửa đổi trong 2 tháng tới.

Suy thoái là một quá trình vận động của nền kinh tế: GDP không phải là chỉ số duy nhất để đánh giá nguy cơ suy thoái!

Vì nền kinh tế có sự liên đới giữa: tiêu dùng - kinh doanh - lao động (cũng là nguồn thu nhập chính cho tiêu dùng)

Như nhiều lần Viet Hustler đã nhấn mạnh: 

• Suy thoái sẽ bắt đầu khi tăng trưởng tiêu dùng chậm lại (chậm lại chứ chưa cần giảm)

• => doanh nghiệp ngừng mở rộng

• => sa thải khiến người dân mất việc hoặc cắt giảm lương

• => người dân mất việc/giảm lương sẽ cắt giảm tiêu dùng

• Điều này mới khiến tiêu dùng thực sự sụp đổ!

Quá trình yếu đi của nền kinh tế hiện tại có thể chậm hơn các kỳ thắt chặt tiền tệ trước của Fed bởi lẽ:

• Sau Covid, người dân có nhu cầu tiêu dùng cao – họ cũng có đủ nguồn lực tiền tệ từ thời kỳ QE (thả lỏng tiền tệ) trước để tiêu dùng.

• Doanh nghiệp hạn chế sa thải lao động hơn bởi sau Covid, họ đã gặp khó khăn trong việc thuê lại nhân viên.

• Doanh nghiệp cũng không mong muốn thu hẹp sản xuất khi vẫn còn nhu cầu tiêu dùng, do họ đã chịu đủ thiệt hại từ giai đoạn Covid.

Do vậy ngoài tăng trưởng GDP và tiêu dùng, cần chú ý đến cả thị trường lao động. 

Những dấu hiệu xấu đi của thị trường lao động đã từ từ hiện rõ:

• Đọc thêm về tình hình thị trường lao động: Soft-landing, suy thoái hay là stagflation (mục I.2)

• Bloomberg dự báo số lượng tăng bảng lương trong tháng 7 sẽ tiếp tục chậm lại:

  

• FYI: Video dưới đây một phần thể hiện mối quan hệ của tăng trưởng kinh tế và lao động. (Nguồn: Games of Trades).

• Tỷ lệ sa thải theo ​​Khảo sát dân số (Current Population Survey) của Fed Minneapolis đã bắt đầu tăng.

  • Những đợt tăng cộng dồn trước đây của dữ liệu này luôn dẫn đến suy thoái.

  

• FYI: Dữ liệu về lao động sẽ được công bố vào tuần tới rất quan trọng đối với thái độ của Fed, đặc biệt cho cuộc họp tháng 9!

  • Thứ 3: báo cáo số lượng đăng tuyển việc làm từ doanh nghiệp tháng 6 (job oppenings)

  • Thứ 6: thống kê lao động tháng 7 từ BLS, gồm khảo sát bảng lương + hộ gia đình.

  • Trong khi kết quả cuộc họp FOMC sẽ có vào thứ 4:

    • Khả năng cao là Fed sẽ giữ nguyên lãi suất, nhưng thị trường trông ngóng thái độ của Fed để đoán liệu Fed có cắt lãi suất vào tháng 9.

Tăng trưởng - suy thoái là một chu kỳ của kinh tế: 

• Vì là một chu kỳ, nên con số GDP cũng có thể đạt đỉnh và thoái trào…

• Vì vậy, trước mỗi kỳ suy thoái, tăng trưởng GDP vẫn có thể được đẩy mạnh để đạt đỉnh: 

  • Ví dụ như tăng trưởng GDP đạt đỉnh trước các kỳ suy thoái trước:

  

• Còn chưa kể GDP tăng càng cao vào quý này sẽ tạo áp lực cao hơn để GDP duy trì tăng trưởng dương vào quý sau:

  • i.e., tức GDP quý sau phải cao hơn con số GDP hiện tại để có “tăng trưởng”.

KẾT LUẬN

Qua con số thực tế về GDP từ chính báo cáo gốc của BEA (Cơ quan phân tích kinh tế Mỹ) ở phần đầu bài viết, Viet Hustler hi vọng đọc giả có cái nhìn toàn cảnh về các cấu phần tạo ra tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ, khi:

• Tiêu dùng của người dân chiếm phần lớn trong giá trị GDP của Mỹ.

  • Trong đó, người Mỹ dành 2/3 chi tiêu cho dịch vụ.

  • Khi thắt chặt chi tiêu, họ sẽ từ bỏ chi tiêu hàng hóa đầu tiên (đặc biệt là hàng hóa lâu bền) thay vì từ bỏ chi tiêu dịch vụ.

• Chi tiêu chính phủ tăng khá nhanh trong quý 2/2024 (so với cùng kỳ năm trước).

• Mỹ vẫn luôn là nước nhập siêu (nhập khẩu > xuất khẩu)! Khiến cán cân thương mại giữ ở mức âm. Nhưng đây không phải là điều xấu.

Sức mạnh tiêu dùng của Mỹ vẫn tiếp tục gồng gánh nền kinh tế Mỹ trong quý 2/2024. Đặc biệt khi trong tháng 6, tăng trưởng tiêu dùng lại quay trở lại cao hơn tăng trưởng thu nhập. Việc tiêu dùng còn mạnh mẽ góp phần khiến lạm phát trở lên dai dẳng (sticky): PCE tháng 6 cao hơn dự đoán. Nhưng Viet Hustler vẫn tin rằng tiến trình giảm lạm phát vẫn đang tiếp tục (dù khá chậm chạp).

Trở lại với suy thoái, Viet Hustler vẫn cảnh báo về nguy cơ suy thoái còn hiện hữu. Bởi lẽ các dấu hiệu xấu của thị trường lao động đang dần hiện hữu với số lượng lớn việc làm full-time bị mất đi. Và tăng trưởng kinh tế là một chu kỳ: có đạt đỉnh thì cũng sẽ có thoái trào!