Suy thoái và không gian kiềm chế suy thoái của chính phủ Mỹ

Liệu kinh tế Mỹ có trải qua suy thoái?

Trong PODCAST mới nhất, Steve trò chuyện với Dan và Linh Hà, PhD candidate Economics tại Ý về tình hình kinh tế thế giới, lạm phát, khả năng suy thoái kinh tế, và hướng đi của Federal Reserves.

Tuần vừa qua, các ngân hàng tại Mỹ đã chính thức ghi nhận lỗ trên báo cáo tài chính từ những khoản vay và đầu tư bất động sản thương mại. Đây là động thái đầu tiên chỉ ra rõ ràng dấu hiệu căng thẳng của nền kinh tế nói chung và thị trường vốn nói riêng. 

Những căng thẳng khác trên thị trường vốn đã được Viet Hustler tóm tắt trong bài viết Kinh tế vĩ mô cuối tuần trước. Đặc biệt, Viet Hustler cũng nhấn mạnh, những căng thẳng này có khả năng sẽ là nguồn gốc của khủng hoảng vốn (credit crunch) và suy thoái đối với nền kinh tế Mỹ nếu Fed còn tiếp tục giữ lãi suất cao trong thời gian dài hơn.

Tuần qua, khảo sát tâm lý doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng chỉ ra nội dung tương tự. Đặc biệt, đây mới là nhóm doanh nghiệp đầu tiên cảm nhận được sự khó khăn của cuộc khủng hoảng nguồn vốn tại Mỹ.

Trước bối cảnh Fed trở lên hawkish, bài viết kinh tế cuối tuần này của Viet Hustler xin trở lại bàn về khả năng suy thoái dưới góc nhìn của doanh nghiệp. Và tiếp theo, là cái nhìn vĩ mô hơn về không gian chính sách của chính phủ Mỹ nếu suy thoái thực sự xảy ra.

Credit crunch đối với doanh nghiệp nhỏ và khả năng suy thoái

Nếu cuối năm 2023, thị trường còn ngồi đợi Fed cắt lãi suất, thì nay, thị trường lại chấp nhận một viễn cảnh kinh tế khi lãi suất sẽ được duy trì cao trong dài hạn:

Doanh nghiệp đã vay nợ trở lại với mức lãi suất cao mà không chờ Fed cắt lãi suất vì họ đã chấp nhận sự thật về một môi trường lãi suất cao dài hạn:

• Khi lãi suất không có khả năng giảm đáng kể trong tương lai gần.

• Và họ không thể đánh cược cả doanh nghiệp của họ chỉ để chờ Fed giảm 1 lần (-25bps) trong năm.

Dù doanh nghiệp đã chấp nhận một môi trường kinh doanh khó khăn hơn, thì áp lực lớn thực sự đặt trên vai những doanh nghiệp nhỏ — không có khả năng cạnh tranh huy động nợ trên thị trường trái phiếu.

Theo khảo sát của NFIB đối với các doanh nghiệp nhỏ:

• Chỉ số tự tin của doanh nghiệp nhỏ tháng 3/2024 đã chạm mức đáy kể từ năm 2011 - và tương đương với mức trong các đợt suy thoái trước:

• Trong đó, tâm lý bi quan chủ yếu do lãi suất hiện tại đã tăng cao thêm +75-+100% so với mức lãi suất trung bình 5 năm qua (cột màu lam).

  

• Các ngân hàng cũng đang siết chặt điều kiện cho vay khiến việc tiếp cận nguồn vốn của các doanh nghiệp nhỏ càng trở lên khó khăn hơn:

  

• Do vậy, doanh nghiệp nhỏ đã hạn chế đầu tư thêm:

  • Lượng doanh nghiệp có kế hoạch gia tăng Chi phí vốn (CapEx) để đầu tư vào nhà xưởng và hoạt động kinh doanh đã giảm chỉ còn 20%.

  • Con số này tương đương những lần kinh tế khủng hoảng hoặc suy thoái.

    

• Và nếu doanh nghiệp nhỏ cắt giảm CapEx ngày hôm nay, đồng nghĩa với khả năng mục Đầu tư tư nhân trong GDP những tháng tiếp theo sẽ sụt giảm:

  

Việc cắt giảm CapEx không quan hoàn là do khó khăn huy động vốn. Nếu họ vẫn còn nhu cầu trên thị trường, thị họ vẫn sẽ sẵn sàng vay vốn cao để sản xuất:

• Tuy nhiên thực tế, một trong những mối quan tâm của doanh nghiệp nhỏ theo khảo sát của NFIB là vấn đề doanh số đang giảm (cột màu vàng):

  

• Tăng trưởng doanh số thực tế (đã trừ lạm phát) của nhóm các doanh nghiệp nhỏ đang tăng trưởng âm – thấp hơn nhiều so với doanh số kỳ vọng:

  

Tất nhiên, mọi người có thể nói đó chỉ là nhóm những doanh nghiệp nhỏ?

• Tuy nhiên thực tế 60% doanh nghiệp tại Mỹ là các doanh nghiệp nhỏ (có ít hơn 10 nhân viên).

• Do vậy nhóm doanh nghiệp nhỏ này cũng thúc đẩy các chỉ số về tăng trưởng lương, lao động và việc làm.

• Và chu kỳ kinh doanh luôn gắn liền với chu kỳ tuyển dụng: khi cầu tiêu dùng hàng hóa giảm => doanh nghiệp thu hẹp sản xuất => Có thể sa thải nhân viên.

  

• Trong những khảo sát trước: các doanh nghiệp nhỏ vẫn còn khá lạc quan khi đề ra kế hoạch tuyển dụng khá cao (đường biểu đồ màu lam).

  • Nhưng thực tế chứng minh hoạt động tuyển dụng của họ thấp hơn rất nhiều so với kế hoạch ban đầu (đường màu đen):

  

(Báo cáo NFIB được tổng hợp phía trên bởi Real Investment Advice - lược dịch và kèm một vài nhận định từ Viet Hustler)

Nếu suy thoái thực sự xảy ra… thì đã sao?

Nếu suy thoái xảy ra cùng lúc với lạm phát còn cao: Chính phủ Mỹ không có nhiều lựa chọn như trước kia để thoát khỏi tình trạng suy thoái!

• Nếu suy thoái xảy ra: việc đầu tiên Fed có thể làm là hạ lãi suất.

• Tuy nhiên, nếu khi đó, lạm phát vẫn chưa hoàn toàn được kiểm soát, thì khả năng cứu cánh cuối cùng chính là chính sách tài khóa — đưa ra các gói cứu trợ với người dân và kích cầu.

• Nhưng với tình hình nợ công đang tăng cao, và thâm hụt ngân sách lên đến 5.93% GDP, chính phủ Mỹ không còn nhiều không gian cho các chính sách cứu trợ suy thoái:

  

Nguồn thu thuế tháng 4 vừa qua chỉ có thể đủ để chi trả cho khoảng 73% chi tiêu của chính phủ liên bang.

• Còn 27% vẫn cần được tài trợ bằng nợ qua Trái phiếu Kho Bạc:

  

Tuy nhiên, nhu cầu Trái phiếu Kho Bạc Mỹ lại đang dần giảm xuống:

• Điển hình là liên tiếp 3 phiên đấu giá trái phiếu trung - dài hạn tuần trước đều thất bại.

  • Đọc thêm: Kết quả đấu giá trái phiếu ngày 04/11 vừa qua.

• FYI: Trong suốt 9/11 tháng gần đây, lượng Trái phiếu Kho Bạc Mỹ (US T-bond) được nắm giữ bởi nhà đầu tư Trung Quốc đã liên tục sụt giảm:

  • Riêng trong tháng 2/2024 đã giảm - USD 22.7 tỷ. 

  

  • Dù chỉ là mối quan hệ tương quan không chắc chắn, thì việc Trung Quốc giảm việc nắm giữ Trái phiếu Kho Bạc Mỹ trong suốt những năm qua tình cờ trùng hợp với xu hướng lợi tức tờ T-bond chuẩn 10Y ngày một tăng.

    

  • Cũng từ năm 2015, Nga và Trung Quốc bất ngờ tăng lượng vàng dự trữ, đi kèm với việc loại dần US T-bond trong danh mục dự trữ ngoại hối.

    

  • Và không chỉ có Trung Quốc, lượng vàng dự trữ trên thế giới cũng đang ngày một nhiều lên, trong khi lượng US T-bond được dự trữ bởi các tổ chức quốc tế thì vẫn nằm ngang.

    

• Lợi tức T-bill: tài sản tài chính an toàn bậc nhất hành tinh (safe haven) đã tăng lao và hiện cao gấp 381% so với tỷ lệ cổ tức của rổ S&P500.

  

• Chi phí đi vay trung bình của chính phủ Mỹ đang dần tăng cao kèm với lượng nợ tồn đọng khổng lồ:

  • Chi phí trả lãi vay của chính phủ Liên Bang đã chiếm tới 3.67% GDP của toàn nước Mỹ!

    

KẾT LUẬN

Báo cáo tâm lý các doanh nghiệp nhỏ tuần qua đã bổ sung thêm vào danh sách những dấu hiệu căng thẳng trên thị trường vốn mà Viet Hustler đã đưa ra trong bài viết tuần trước.

Đặc biệt, nhóm doanh nghiệp nhỏ ở bất kỳ nơi đâu cũng luôn là nhóm doanh nghiệp đầu tiên cảm nhận được sự đi xuống của nhu cầu tiêu dùng cũng như sức ép từ môi trường vốn. 

Và báo cáo NFIB lại cho thấy 2 mối lo lớn này (về doanh số + chi phí vay vốn) của các doanh nghiệp nhỏ đã cảnh báo sự thoái trào trong tương lai lai gần của nền kinh tế Mỹ. Việc Mỹ có đi vào suy thoái hay đạt được soft-landing hoàn toàn dựa vào việc Fed có kịp giảm lãi suất ‘đủ nhiều’ hay không trong năm nay.

Vậy câu hỏi đặt ra là, nếu Mỹ không thể tránh được suy thoái mà Fed không kịp cắt giảm lãi suất, thì còn công cụ nào có thể vực dậy nền kinh tế? Câu trả lời chính là chính sách tài khóa!

Tuy nhiên, với mức thâm hụt tài khóa gần 6% GDP và chi phí trả lãi vay cao của chính phủ (chiếm đến 3.67% GDP), thực sự chính phủ Mỹ sẽ có khá ít không gian dành cho các chính sách kích cầu.