Chu kỳ tăng trưởng của thị trường hàng hóa: liệu lần này có khác?

Giảm giá 99% tài khoản 250k Tradovate

CODE GIẢM GIÁ: STEVELE2024

Từ đầu năm 2024, thị trường hàng hóa liên tục tăng trưởng — thậm chí còn vượt qua cả tốc độ tăng trưởng của thị trường chứng khoán. Ít ai biết rằng việc giá hàng hóa tăng rồi lại giảm thực chất đều tuân theo chu kỳ cân bằng cung-cầu cơ bản, lý thuyết nhập môn của Kinh tế học.

Tuy nhiên, nói đến việc tăng trưởng nóng gần đây của thị trường nguyên liệu thô thì lại khác. Liệu việc tăng trưởng của thị trường vật liệu thô có theo chu kỳ tăng-giảm như các thị trường hàng hóa thông thường? Và liệu chu kỳ ấy sẽ kéo dài ngắn hay dài hạn?

Trong lúc chờ đợi FOMC tháng 6 vào tuần tới, chuyên mục Kinh tế vĩ mô kỳ này của Viet Hustler sẽ “tạm nghỉ” các nhận định về bức tranh vĩ mô lớn của lao động - lạm phát - suy thoái. Thay vào đó, Viet Hustler sẽ đi sâu hơn vào bức tranh vĩ mô nhỏ hơn trên thị trường hàng hóa.

Disclaimer: Một phần trong bài viết bên dưới có mang yếu tố nhận định cá nhân — và không phải là lời khuyên đầu tư. Một vài thuật ngữ về ngành công nghệ có thể không được sử dụng chính xác do kiến thức hạn chế của tác giả.

Thị trường hàng hóa: Chu kỳ bùng nổ và vỡ bong bóng (Boom - Bust Circle)

Ý tưởng về Boom-Bust Circle dưới đây được lược dịch từ bài viết của Lance Robert:

• Khá tương tự những cảnh báo trong bài viết của Viet Hustler về mối quan hệ giữa thị trường hàng hóa và lạm phát. 

Michael Hartnett – trưởng bộ phận nghiên cứu của BofA từng nhấn mạnh:

Giai đoạn 40 năm (1980 - 2020) là kỷ nguyên giảm lạm phát (disinflation):

• … thị trường chứng kiến các ​​“tài sản giảm phát” (trái phiếu chính phủ và doanh nghiệp, S&P, các cổ phiếu tăng trưởng) có mức tăng trưởng vượt trội hơn các loại “tài sản thời lạm phát” (tiền mặt, hàng hóa, TIPS, EAFE, tiền gửi ngân hàng và các cổ phiếu công ty lâu đời trả cổ tức). 

  • Các loại 'tài sản giảm phát' có mức tăng trưởng trung bình hàng năm 10% vs mức tăng trưởng 8% của các tài sản 'lạm phát' trong khoảng thời gian 40 năm này.

• Nhưng sự thay đổi luật chơi (regime change) trong 4 năm qua đã đảo ngược tình huống trên: hiện tại, các tài sản thời “lạm phát” đang mang lại lợi nhuận hàng năm là 11% so với 7% đối với tài sản giảm phát.”

Và như kể trên: thị trường hàng hóa là một trong những “tài sản giá trị thời lạm phát”!

• Chu kỳ bùng nổ - rồi vỡ bong bóng của thị trường hàng hóa luôn diễn ra tại các thời điểm khủng hoảng và lạm phát trong lịch sử:

  2000 - 2002 - 2004/05 - 2007 - 2016 - 2019 - 2021/22

  • Điểm chung là giá cả hàng hóa sẽ tăng vọt rồi sau đó sẽ giảm xuống đáy.

• Xa hơn nữa, chu kỳ “boom and burst” này liên tục lặp lại kể từ thập niên 1970s:

  • … với nhiều giai đoạn giá cả hàng hóa tăng cao đến không tưởng rồi lại sụt giảm xuống đáy mới thấp hơn đáy trước đó.

Vậy vì sao giá hàng hóa thường dễ dàng bùng nổ (boom) rồi lại vỡ bong bóng (bust) như vậy?

Chu kỳ giá (cân bằng cung-cầu) của hàng hóa điển hình dẫn đến hiện tượng boom-bust:

1. Giai đoạn đầu của việc tăng giá hàng hóa (boom) xảy ra khi: nhu cầu tăng vượt quá nguồn cung hiện có. 

   • Ví dụ với thị trường điển hình là nước cam ép: hạn hán hoặc sâu bệnh… khiến nguồn cung cam giảm so với nhu cầu.

2. Chính vì giá hàng hóa (ví dụ giá cam) bắt đầu tăng cao, các nhà đầu cơ trên phố Wall bắt đầu mua nhiều hợp đồng Futures:

   • …. đẩy giá tăng cao hơn nữa lên mức không tưởng (boom).

3. Tuy nhiên, vì giá cả đang cao, bên cung sẽ tăng cường khai thác/sản xuất / cung cấp hàng hóa.

   • Ví dụ: nông dân sẽ không trồng chanh mà chuyển qua trồng cam… 

4. => Điều này khiến nguồn cung tăng trở lại và giá hàng hóa hạ nhiệt.

5. Tuy nhiên, các nhà đầu cơ khi mới nhận thấy nguồn cung tăng lên, sẽ lại bán đi các hợp đồng Futures của mình (thậm chí là bán khống các hợp đồng futures)…

   • …. điều này khiến cho giá hàng hóa không chỉ bình thường hóa trở lại mà sẽ bất ngờ sụt giảm (bust).

6. Tuy nhiên, khi giá hàng hóa rớt, nhà cung cấp sẽ lại cắt giảm sản lượng -

   • (OPEC+ cắt giảm giá dầu, nông dân không trồng cam mà đi trồng chanh)...

     => chu kỳ boom quay trở lại do cung lại giảm!

Giá hàng hóa cũng đi kèm với chu kỳ lạm phát:

• Giá hàng hóa cao sẽ đẩy lạm phát lên cao: phần lớn các đợt lạm phát là do cú shock nguồn cung giảm hoặc nhu cầu tăng vọt (khiến cung < cầu).

  

• Tuy nhiên: “Giá cao cũng là liều thuốc chữa lạm phát” – Giá cả quá cao khiến cho nhu cầu về hàng hóa giảm – người dân cắt giảm chi tiêu:

  • Sau khi giá hàng hóa tăng mạnh, tiếp đến sẽ là việc chậm lại về tốc độ tăng trưởng kinh tế – đơn giản vì tiêu dùng thúc đẩy ~70% GDP.

  

• Với chu kỳ lạm phát hiện tại do Covid, điều này chỉ đúng với thị trường hàng hóa (giảm phát hàng hóa đã xảy ra). 

  • Còn lạm phát dịch vụ vẫn dai dẳng do nhu cầu dịch vụ sau Covid vẫn còn cao và người dân còn nhiều khoản tiết kiệm dư thừa

  • … tuy nhiên, chu kỳ giảm lạm phát dịch vụ sẽ sớm xảy ra khi chi tiêu bị cắt giảm.

• Hơn thế nữa, việc giá hàng hóa bất ngờ sụt giảm (bust) sau chu kỳ tăng giá thần kỳ (boom) luôn là dấu hiệu sớm cho nền kinh tế chuẩn bị đi vào suy thoái:

  

Liệu rằng chu kỳ lần này sẽ khác?

Sự bùng nổ của cổ phiếu AI và thị trường vật liệu thô

Phía trên là một chu kỳ boom-bust cho hàng hóa bình thường. Thời gian cho mỗi chu kỳ boom-bust thường khác nhau cho các nhóm hàng khác nhau:

• Ví dụ các mặt hàng nông sản có chu kỳ theo từng năm…

Tình trạng “boom” của thị trường vật liệu thô những ngày qua cũng không nằm ngoài quy luật cung < cầu phía trên….

• nhưng lại được đặt trong bối cảnh một chu kỳ nhu cầu tăng mà nguồn cung sẽ bị giới hạn lâu dài hơn thế!

Thật vậy…!

Năm qua, sự bùng nổ của cổ phiếu công nghệ là tâm điểm của làn sóng rally trên thị trường chứng khoán: và góp phần nâng cao năng suất lao động tại Mỹ

• Khối công nghệ chiếm 31% trọng số trong rổ S&P500.

• GS ước tính sự bùng nổ của generative AI đã dẫn đến mức tăng ~+15% về năng suất lao động và GDP của Mỹ.

  • Việc áp dụng công nghệ AI được phổ biến ở hầu hết các ngành công nghệ.

    

• Và tâm điểm cho làn sóng AI là Nvidia: thể hiện qua một bức hình biếm họa mà Viet Hustler khá thích như bên dưới.

  • Khi các gã công nghệ khổng lồ ồ ạt muốn đi “đào vàng” (a.k.a. khai thác các nền tảng internet và công nghệ AI)….

  • … thì Nvidia lại cung cấp cho họ xẻng đào vàng (GPUs, APIs, chip AI…).

Tuy nhiên, sự bùng nổ của công nghệ AI cũng có thể bị giới hạn bởi công suất điện lưới để truyền tải những công nghệ trên:

• Dự đoán cho đến năm 2026 - nhu cầu về điện cho các trung tâm dữ liệu và crypto sẽ tăng lên gần gấp đôi so với năm 2022.

  

• Tại Mỹ, nhu cầu về năng lượng tăng cao tại những địa điểm nơi có các trung tâm dữ liệu lớn:

  

• Nhu cầu về điện từ đó cũng bùng nổ khi công nghệ bùng nổ:

  • Nhu cầu điện cho việc nhỏ như đào Bitcoin…

    

  • …. hay nhu cầu điện cho mục đích lớn hơn như Generative AI không ngừng tăng cao:

    

Việc xây dựng mạng lưới điện đủ mạnh để hỗ trợ cho công nghệ phát triển cũng trở thành cuộc đua giữa các cường quốc lớn:

• Dự án Hệ thống điện toán tích hợp quốc gia (全国一体化算力体系) là một trong các mục tiêu trọng điểm của Trung Quốc được nhấn mạnh trong kỳ họp Lưỡng Hội đầu tháng 3/2024.

• Tại trung tâm Massachusetts, Mỹ cũng đang tiến hành sử dụng trực thăng để kiểm tra lại Lưới điện Quốc gia (National Grid):

  

Kéo theo việc xây dựng và củng cố hệ thống điện lưới của các quốc gia phát triển – chính là nhu cầu về vật liệu thô tăng vọt:

• Giá các hợp đồng Futures về bạc, vàng, thiếc, nickle, đồng, kẽm… tăng cao – đặc biệt tại thị trường Trung Quốc.

  

• Do vậy, chu kỳ “boom” lần này của thị trường vật liệu thô đến từ chính nhu cầu củng cố hệ thống điện lưới kể trên. 

Và để chu kỳ này “bust” thì … có vẻ sẽ cần nhiều thời gian hơn một chút.

• Do ngay cả khi suy thoái xảy ra, cũng chưa chắc nhu cầu về điện cho công nghệ dữ liệu và AI sẽ suy giảm đi quá nhiều.

KẾT LUẬN

Chu kỳ tăng-giảm giá trên thị trường hàng hóa vốn xuất phát từ cân bằng cung-cầu hàng hóa cơ bản — đây vốn là kiến thức nhập môn của Kinh tế học. Tuy nhiên, để giá cả hàng hóa tăng đột biến rồi lại sụt giảm nghiêm trọng (Boom-Bust Circle) từ những thập niên 70s, thì phải kể đến việc chứng khoán phái sinh dần phổ biến và cho phép đầu cơ trên thị trường.

Và tất nhiên, lạm phát hàng hóa (goods inflation) hoàn toàn được kiểm soát bởi chu kỳ tăng-giảm giá trên thị trường commodity. Không phải ngẫu nhiên mà giá nước cam ép trở thành ví dụ kinh tế điển hình về lạm phát. Thực tế, lạm phát dịch vụ cũng phải tuân theo quy luật cân bằng cung-cầu này. Chỉ là chu kỳ giảm lạm phát dịch vụ lần này có chậm hơn bởi nhu cầu của người dân vẫn còn cao sau Covid và họ vẫn có khoản tiết kiệm dư thừa trong năm 2023.

Theo quan điểm của Viet Hustler, việc gia tăng giá cả nguyên vật liệu thô trong những ngày qua cũng không nằm ngoài quy luật cân bằng cung-cầu… nhưng nhu cầu ở đây không còn đơn giản là nhu cầu của hộ gia đình bình thường. Nhu cầu vật liệu thô tăng vọt này mang tính vĩ mô hơn… ở tầm định hướng chính sách phát triển công nghệ và cạnh tranh của các quốc gia phát triển.

Do vậy, có thể giai đoạn “bust” của thị trường vật liệu thô sẽ đến chậm hơn … hoặc có thể không đến nếu nguồn cung vật liệu thô cạn kiệt!