Bàn về thị trường lao động và khả năng suy thoái của nền kinh tế Mỹ

Phần lớn các tiêu đề báo đều nhấn mạnh vào con số bảng lương tăng +216,000 vượt xa kỳ vọng (+175,000) trong tháng 12/2023. Nhiều quan điểm lại cho rằng báo cáo việc làm tháng 12 có xen lẫn tin xấu và tin tốt. Tuy nhiên, quan điểm của Viet Hustler là báo cáo lao động tháng 12 nhiều tin xấu hơn tin tốt, bao gồm: 

1. Tăng trưởng việc làm dựa trên Bảng lương phi nông nghiệp (NFP) và khảo sát việc làm tại hộ gia đình đều dưới xu hướng trước Covid.

2. Tỷ lệ tham gia lao động sụt giảm…

3. Nền kinh tế Mỹ mất -1.5 triệu việc làm toàn thời gian chỉ trong một tháng, 

4. Khối công (chính phủ) chiếm tỷ lệ quá cao trong số việc làm tăng thêm.

5. Số liệu việc làm qua NFP liên tục bị điều chỉnh giảm.

Vậy nên dùng những con số nào để đánh giá tình hình của thị trường lao động hiện nay?

Và thị trường lao động đang nói gì về khả năng suy thoái?

Đây là những nội dung chính được bàn luận trong chuyên mục Kinh tế vĩ mô tuần này.

Disclaimer: Một vài nhận định phía dưới chỉ là quan điểm cá nhân và không phải lời khuyên đầu tư. Viet Hustler không chịu trách nhiệm với bất cứ quyết định tài chính của độc giả dựa trên bài viết này.

Điểm qua 5 vấn đề trong báo cáo lao động tháng 12/2023

(1) Tăng trưởng việc làm dưới xu hướng trước Covid

Nhiều người nêu ra sự khác biệt rất lớn giữa số lượng việc làm tại Mỹ theo khảo sát bảng lương (tăng +216000) và khảo sát việc làm tại hộ gia đình (giảm - 683k), nhưng ít ai để ý là số lượng việc làm của cả 2 khảo sát đều đang ở dưới xu hướng tăng trưởng trước giai đoạn Covid.

• Tăng trưởng việc làm cần tương xứng với tăng trưởng dân số: nhưng hiện tại tăng trưởng việc làm lại đang chậm lại so với xu hướng trước Covid.

• Và bí ẩn trong việc sụt giảm việc làm so với xu hướng nằm ở vấn đề thứ 2: tỷ lệ tham gia lao động đang giảm ...

(2) Tỷ lệ tham gia lao động giảm mạnh trong tháng 12:

Tỷ lệ tham gia lao động tháng 12 đã giảm mạnh xuống còn 62.5%, và thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước Covid…

• … tương đương với - 676,000 người đã rời bỏ lực lượng lao động chỉ trong tháng 12 - điều này giải thích cho việc tăng trưởng việc làm dưới xu hướng...

• Và cũng giải thích cho việc tỷ lệ thất nghiệp thấp một cách giả tạo (~3.7%) 

  • …vì số người thất nghiệp chỉ tính nhóm người tham gia lực lượng lao động (tích cực tìm việc) nhưng không tìm được việc.

  • Nếu lượng người thất nghiệp nhưng lại không được tính vào lực lượng lao động tăng thì tất nhiên tỷ lệ thất nghiệp sẽ thấp hơn tình hình thực tế.

• Như đã nói ở trên, tăng trưởng dân số phải đi kèm với tăng trưởng việc làm để đảm bảo điều kiện kinh tế đối với người dân. 

  • Tỷ lệ việc làm / dân số đang ở dưới mức xu hướng trước thời kỳ Covid cho thấy thị trường lao động đã không được phục hồi và đuổi kịp tốc độ tăng dân số.

• Nếu cộng dồn lại số người rời bỏ lực lượng lao động lại vào lực lượng lao động (và được tính là thất nghiệp), thì…

  • … con số thất nghiệp sẽ tăng lên đến 11.1 - 13.1 triệu người và …

  • … tỷ lệ thất nghiệp là 6.4% - 7.5% ( cho khảo sát hộ bảng lương và gia đình).

  • Tất nhiên cách tính này là sai so với lý thuyết kinh tế nhưng có vẻ gần hơn so với tình hình hiện tại.

  

(3) Nền kinh tế Mỹ mất -1.5 triệu việc làm toàn thời gian chỉ trong một tháng.

Vấn đề lôi kéo được sự quan tâm nhiều nhất của người dân Mỹ là sự khác biệt giữa:

• số lượng việc làm qua bảng lương (NFP): tăng +216k … VS

• số lượng việc làm từ khảo sát hộ gia đình: giảm -683k (mức giảm lớn nhất kể từ giai đoạn Covid)

• Sự khác biệt giữa 2 khảo sát tăng cao lên mức chưa từng có kể từ hồi tháng 03/2023…

Nguyên nhân chính là việc khảo sát NFP tính nhiều bảng lương cho một người lao động….

• Số người lao động làm nhiều công việc một lúc đã tăng cao, và vượt mức trước Covid…

  

• Phần lớn những người làm nhiều việc đều là những người làm việc bán thời gian. Do vậy, số lượng công việc part-time tăng +762,000 trong tháng 12. 

• Điều đáng nói là số lượng công việc toàn thời gian lại giảm mạnh -1.5 triệu - mức giảm lớn nhất kể từ sau đại dịch.

  (Dịch Covid là trường hợp hi hữu do việc sa thải hàng loạt của doanh nghiệp)

  

Điều này có nghĩa là: khả năng cao, số lượng bảng lương tăng +216,000 trong tháng 12 đa phần chỉ là các công việc tạm thời…. Trong khi các công việc toàn thời gian - góp phần vào ổn định thu nhập của người dân thì lại giảm.

(4) Khối việc làm công (của chính phủ) chiếm tỷ lệ quá cao 

Số lượng việc làm tăng lên trong năm 2023 nằm ở những ngành nào?

• Chính phủ và lĩnh vực chăm sóc sức khỏe (do chính phủ điều tiết) đứng đầu bảng!

• Việc làm khối chính phủ đạt mức cao mới trong tháng 12/2023: vượt qua kỷ lục hồi tháng 5 - lần đầu tiên chạm ngưỡng 23 triệu việc làm)…

  

• Và việc làm trong chính phủ liên bang chiếm ~25% tổng số việc làm tăng thêm trong tháng trước. 

  • Đây là vấn đề cực lớn vì cần có nhiều việc làm trong khối tư nhân nộp thuế và trả lương cho các nhân viên chính phủ.

  • Tỷ lệ việc làm tư nhân : việc làm công = 3:1 là một tỷ lệ quá thấp!

    

• Điều này có thể cũng phản ánh một thực trạng khác: nhu cầu lao động ở khối tư nhân đang giảm so với khối công (chính phủ).

  • Nhu cầu lao động trong khối sản xuất đã giảm dưới mức 0% nhiều tháng trong năm 2023...

  

(5) Con số sửa đổi giảm khổng lồ trong báo cáo bảng lương 

• Số liệu việc làm qua báo cáo bảng lương của 10/11 tháng trước đó (ngoại trừ tháng 7) trong năm 2023 đều được sửa đổi giảm xuống .

  

• Tổng mức sửa đổi giảm của 2 năm 2022 - 2023 lên tới ~-750,000 việc làm, ~25% tổng số việc làm tăng thêm trong năm 2022 đã biến mất…

  

Nên dùng con số nào để đánh giá lao động một cách chính xác?

Trước kia, báo cáo bảng lương NFP thông qua khảo sát thiết lập (establishment survey) luôn được ưa thích hơn, do báo cáo hộ gia đình tính cả những việc làm không được trả lương (như nội trợ, tình nguyện…) và việc làm tự do (tự trả lương)…

Tuy nhiên, hiện nay, cả 2 báo cáo đều có vấn đề:

• Vấn đề chính với dữ liệu Hộ gia đình như đã nêu ở trên. Ngoài ra, dữ liệu này khá biến động (lên xuống thất thường) và không chỉ ra được xu hướng. 

• Vấn đề lớn với dữ liệu bảng lương là nó tính việc làm dựa trên số lượng bảng lương (tính trùng lặp cho người lao động làm nhiều việc) và liên tục được sửa đổi.

Công cụ nên được theo dõi là: tổng số giờ làm việc hàng tuần được cộng dồn từ khảo sát bảng lương (EPB Research).

• Con số này đánh giá công bằng về tầm quan trọng của công việc part-time (số giờ lv ít hơn) và full-time (nhiều giờ làm việc hơn). 

• Có thể thấy tổng số giờ làm việc của nền kinh tế Mỹ tăng trưởng đang chậm lại hơn nhiều so với tăng trưởng của số lượng bảng lương - biểu đồ phía dưới.

  

• Trong tháng 12, mức tăng tổng số giờ làm việc của toàn nước Mỹ giảm xuống +0.8% (y/y).

  • Trung bình vào các thời điểm bắt đầu suy thoái: mức tăng trưởng tổng số giờ làm việc sẽ rơi xuống khoảng ~0.5% (y/y), vì vậy hiệu suất hiện tại vẫn trên mức trung bình.

  

• Dưới đây là % thay đổi của tổng số giờ làm việc: tính từ khi đường cong lợi tức trái phiếu 10 Năm - 3 tháng bị đảo ngược (mức cơ sở) trong các chu kỳ trước kia và hiện tại (tổng hợp bởi EPB Research).

  • Thời điểm tổng số giờ làm việc bắt đầu giảm (~thất nghiệp sẽ tăng) nhanh nhất là vào năm 2001, thời điểm lâu nhất là năm 2008.

  

• Cùng với tổng số giờ làm việc của nền kinh tế, EPB cũng tổng hợp các dữ liệu khác vào chỉ số báo hiệu sức khỏe của thị trường lao động.

  • Chỉ số này đang ở dưới mức trung bình 10 năm trong suốt năm 2023:

  

Số liệu lao động và khả năng suy thoái của nền kinh tế

Đầu tiên, Viet Hustler muốn nhấn mạnh quan điểm:

• Chỉ khi nền kinh tế đã suy thoái sâu (doanh nghiệp không thể cầm cự được nữa) thì thất nghiệp mới tăng (do sa thải hàng). 

• Do vậy, việc bạn đọc, hay cả Fed, quan sát số liệu lao động để nhận định về tình hình suy thoái sẽ khiến những đánh giá về tình hình kinh tế bị sai lệch.

Chỉ số đáng được quan tâm là chỉ số sản xuất PMI hàng hóa và PMI dịch vụ. 

• Vì chỉ số sản xuất PMI phản ánh chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp thông qua nhu cầu mua hàng!

• Trong đó các số liệu lao động trong các chỉ số PMI sẽ phản ánh nhu cầu trong tương lai gần của doanh nghiệp về lao động.

Dữ liệu rất quan trọng đã được báo cáo tuần qua là PMI Dịch vụ của ISM. 

• PMI Dịch vụ của ISM đã giảm xuống 50.6, gần chạm mức báo động 50. 

  • Thông thường PMI dịch vụ của Mỹ sẽ cao hơn PMI sản xuất do nền kinh tế Mỹ (và các quốc giá phát triển) có trọng số lớn hơn đối với ngành dịch vụ (dịch vụ phát triển vượt bậc hơn).

  • Việc PMI Dịch vụ giảm là một cảnh báo lớn đến việc chậm lại của nền kinh tế cũng như nhu cầu tiêu dùng của người dân.

Điều đặc biệt hơn cả là mức giảm PMI Dịch vụ của ISM phần lớn đến từ mức giảm của nhu cầu lao động.

• Chỉ số PMI Lao động ngành Dich vụ đã giảm xuống còn có 43.3 - mức chỉ được thấy trong các giai đoạn suy thoái. 

  • PMI lao động ngành dịch vụ hiện tại đang thấp hơn cả giai đoạn suy thoái năm 2001 sau khủng hoảng bong bóng Dotcom!

Ngoài ra, một báo động đỏ trong báo cáo việc làm tháng 12 là thời gian thất nghiệp bình quân đang bắt đầu tăng cao…

• …và điều này chỉ xảy ra khi thị trường lao động suy yếu khiến người lao động khó khăn trong việc tìm lại việc. 

• Điều này cũng có thể liên quan đến thực trạng số người ra khỏi thị trường lao động tăng cao, người lao động không tìm được việc full-time và phải làm các công việc part-time.

Do đó, Viet Hustler nhận định nền kinh tế Mỹ sẽ sớm yếu đi trong nửa đầu năm 2024 và thất nghiệp sẽ bùng nổ trong nửa năm sau. 

KẾT LUẬN

Phần chìm trong tảng băng nổi của báo cáo lao động tuần qua đã được Viet Hustler nêu ra, bao gồm:

• Tăng trưởng việc làm ở dưới xu hướng trước đại dịch: Do vậy, mức tăng số lượng việc làm, dù lớn, cũng sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu tăng trưởng việc làm vẫn chậm hơn tăng trưởng dân số. 

• Tỷ lệ tham gia lao động giảm mạnh là một dấu hỏi lớn: số lượng người ra khỏi thị trường lao động hiện đang làm gì? Và liệu tỷ lệ thất nghiệp hiện tại có đáng tin?

• Nền kinh tế Mỹ mất -1.5 triệu việc làm toàn thời gian chỉ trong một tháng! Cho nên số lượng bảng lương tăng có thể đa phần là các công việc tại McDonald…

• Khối việc làm công (của chính phủ) chiếm tỷ lệ quá cao: điều này gây ra áp lực cho khối tư nhân khi phải nộp thuế để trả lương cho các nhân viên chính phủ.

• Cuối cùng, con số sửa đổi khổng lồ trong báo cáo bảng lương khiến việc đánh giá nền kinh tế tức thì thông qua dữ liệu mới nhất về lao động có thể sẽ bị sai lệch.

EPB Research đề xuất công cụ mới là tổng số giờ làm việc hàng tuần được cộng dồn từ các bảng lương để đánh giá cân bằng giữa công việc full-time và part-time.

Tuy nhiên, có một thực tế rằng: thị trường lao động phải khó khăn như thế nào thì người dân mới không có khả năng xin việc làm full-time mà chuyển qua làm nhiều việc part-time (F.Y.I.: thời gian thất nghiệp bình quân tăng cao phản ánh khó khăn tìm việc của người lao động). 

Nói về nguy cơ suy thoái, Viet Hustler khẳng định rằng, dùng báo cáo lao động để đánh giá nguy cơ suy thoái là hành động khá “ngược”: Thị trường lao động là lagging indicator chứ không phải là leading indicator của nền kinh tế.

Tuy nhiên, có một chỉ báo về lao động khá “kịp thời” để bắt mạch nền kinh tế, đó là PMI lao động ngành Dịch vụ. Và chỉ báo này đang đưa ra lời cảnh báo về sự chậm lại trong nhu cầu lao động của khối dịch vụ tư nhân - điều này chỉ xảy ra khi nền kinh tế đã bắt đầu suy yếu!