Lạm phát và thanh khoản dưới góc nhìn của người tiêu dùng và doanh nghiệp

Tuần vừa qua và trong tuần sắp tới, các doanh nghiệp Mỹ sẽ lần lượt công bố doanh thu quý III/2022. Nhân dịp này, Viet Hustler sẽ đi sâu vào phân tích tình hình kinh tế vĩ mô hiện tại dưới góc nhìn từ phía cân bằng cung- cầu.

Trong đó, có 3 ý chính sẽ được phân tích trong bài viết kinh tế vĩ mô bên dưới, bao gồm:

• Chuyển biến trong tâm lý người tiêu dùng ảnh hưởng đến ngành bán lẻ như thế nào?

• Doanh số và lợi nhuận từ các công ty tại Mỹ nói lên điều gì về lạm phát.

• Và thái độ của Fed trước sức ép thanh khoản trên thị trường.

Từ hành vi người tiêu dùng đến doanh số bán lẻ trên nước Mỹ

Sự thay đổi trong tâm lý người tiêu dùng 

Khi lạm phát chưa đạt đỉnh hồi tháng 4-5, Viet Hustler đã phân tích về tâm lý còn khá lạc quan của người tiêu dùng trong chi tiêu, khi họ vẫn sẵn sàng mua hàng (do giá trị đồng tiền giảm) và max out thẻ tín dụng của mình. Số liệu hồi tháng 5/2022:

• Tín dụng quay vòng trong dân chúng tăng đột biến hồi tháng 4-5/2022

  

• Dữ liệu bán lẻ vẫn tăng cao trong tháng 5/2022: +0.9% m/m

  

Tuy nhiên, sau nửa năm dưới sức ép của lạm phát cao và chính sách lãi suất từ Fed, thái độ người tiêu dùng đã có sự thay đổi lớn trong thói quen mua sắm khi giảm bớt chi tiêu và lựa chọn các hàng hóa rẻ tiền hơn. Kéo theo đó là doanh thu bán lẻ giảm.

Theo Bloomberg và khảo sát của Morning Consult: 

• Chỉ số tổng hợp tỷ lệ người tiêu dùng bị shock giá cả và từ bỏ việc mua hàng (sticker-shocked shoppers) đã tăng lên 9.9% vào tháng 9 (tháng 8: 8.7%).

• Tỷ lệ người mua hàng chuyển qua dùng sản phẩm thay thế rẻ hơn so với thương hiệu cũ (trading-down) cũng ở mức khá cao 3.79% (tháng 8: 3.25%)

  

• Bộ 3 áp lực lên cả người bán lẫn người mua hàng

  • Mức chi tiêu cá nhân thực tế (trừ đi lạm phát) tăng cao

  • Trong khi sức mua của người tiêu dùng lại giảm

  • Kéo theo đó là doanh số bán lẻ thực tế giảm

  

• Để tiết kiệm, người dân đã cắt giảm những dịch vụ đắt đỏ, ví dụ như chuyển thói quen từ ăn ngoài nhà hàng sang ăn tại nhà. Kéo theo đó:

  • Dù chi phí ăn ngoài trong rổ CPI vẫn ở mức cao, bình quân doanh số cho mỗi khách hàng của các nhà hàng lại giảm (ví dụ hình bên dưới là bình quân doanh số của chuỗi các nhà hàng Ý sở hữu bởi Darden và nhóm các nhà hàng Bloomin' Brands)

    

  • Giá cả thực phẩm trong siêu thị cũng đang tăng cao dù mức tăng đã hạ nhiệt nhẹ vào tháng 9

    

Ảnh hưởng từ người tiêu dùng đến doanh số bán lẻ

• Doanh số bán lẻ của Mỹ giữ nguyên từ tháng 8 qua tháng 9 (thấp hơn so với kỳ vọng tăng 0.2% m/m). 

  

• Về danh nghĩa, doanh số bán lẻ trên thị trường Mỹ trông có vẻ ở mức cao 8.2% y/y (hình phía trên). Nhưng sau khi điều chỉnh theo lạm phát, doanh số bán lẻ thực tế đạt đỉnh vào tháng 3 năm 2021 và hiện tại đã giảm -0.4% so với năm ngoái.

  

• Các cửa hàng bán lẻ brick-and-mortar (không tính bán online) chứng kiến doanh số bán hàng giảm mạnh -2.5% so với tháng trước. Đây mức giảm m/m lớn nhất kể từ tháng 5/2021.

  

Doanh thu và lợi nhuận của các doanh nghiệp lớn

Tâm lý lạm phát  trong doanh nghiệp đang khiến lạm phát duy trì ở mức cao: Các doanh nghiệp tiếp tục tăng giá hàng hóa, dẫn đến lợi nhuận tăng đột biến trong năm nay bất chấp tình hình lạm phát và suy thoái.

Có lẽ, đây cũng là một trong những lý do khiến việc tuyển dụng của các doanh nghiệp vẫn còn ở mức cao so với tình hình lạm phát hiện tại.  

• Trước tình hình lạm phát, Wall Street vẫn tiếp tục công bố triển vọng thu nhập khả quan cho các công ty thuộc Chỉ số S&P 500 trong năm tới, bao gồm cả các doanh nghiệp nhạy cảm, kinh doanh hàng hóa tiêu dùng thiết yếu.

  

• Lợi nhuận doanh nghiệp Mỹ tăng vọt, với mức độ tăng lớn nhất kể từ năm 1950, trong đó, lợi nhuận sau thuế của các doanh nghiệp tại Mỹ đã tăng 10.4% trong quý II/2022.

• Trong tuần qua, doanh thu quý III của các một số công ty công nghệ lớn cũng vừa được công bố với những con số khá khả quan hơn so với dự đoán. Tuần tới, các công cty công nghệ khác cũng sẽ lần lượt công bố doanh thu quý III

  • IBM: $14.1B (+6% y/y)

  • Tesla: $21.5B (+56% y/y)…

  • Trước đó, dự đoán về doanh thu quý III của các cty S&P 500

    

  • Trong tuần tới, các doanh nghiệp lớn khác cũng sẽ lần lượt công bố doanh thu quý III.

• Lợi tức trái phiếu doanh nghiệp “trẻ” (high-yield bond) vẫn ở mức ~5%, thấp hơn nhiều so với mức báo động suy thoái (7.5%).

  

  • Thông thường, trước các khả năng suy thoái, ngoài chứng khoán giảm điểm, lợi tức các trái phiếu các doanh nghiệp trẻ cũng sẽ tăng do đây là tài sản rủi ro chỉ sau trái phiếu. 

  • Tuy nhiên, số liệu phía trên cho thấy, các nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp không mấy lo sợ về khả năng suy thoái.

Cập nhật mới nhất thái độ của Fed về thanh khoản trên thị trường

Việc bán ra các tài sản trên balance sheet của Fed, đặc biệt là Reverse Repos đã làm cho thanh khoản thị trường ngày một thu hẹp nhiều hơn.

Khủng hoảng về thanh khoản từ Reverse Repo đã được Viet Hustler dự báo cách đây 1 năm trong video dưới:

Tuần qua, trước áp lực của thị trường tài chính, Mary C. Daly, thống đốc Fed San Francisco, cho biết, Fed sẽ cân nhắc hạ mức tăng lãi suất xuống 0.50% - 0.25% mỗi lần tăng.

Thị trường kỳ vọng Fed sẽ bắt đầu nới lỏng vào năm tới, nhưng thực tế, chính sách lãi suất của Fed vẫn chưa theo kịp để kiềm chế lạm phát, nên việc nới lỏng chính sách tiền tệ của Fed cũng sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro. 

• Bên cạnh đó chính sách tiền tệ cần có thời gian để tác động lên toàn bộ nền kinh tế.

Ngoài ra, đứng trước áp lực của banking crisis có thể xảy ra từ sự sụp đổ của các ngân hàng lớn (hiện tại với nguy cơ cao nhất của Credit Suisse), Fed đang buộc phải thực hiện swap liquidity, gửi đồng USD sang Châu Âu và Nhật Bản thêm 11.3 tỷ USD.

• Việc này nhằm bảo vệ thanh khoản tại thị trường nước ngoài tránh việc sụp đổ của hệ thống banking và forex toàn cầu, tuy nhiên sẽ càng khiến đồng USD trở lên khan hiếm trên thị trường nội địa tại Mỹ.

• Các bài viết giải thích về tình trạng khủng hoảng tại Châu Âu và Nhật Bản.

  • Giải thích về twin crises: “khủng hoảng ngân hàng” và “khủng hoảng nợ công”

  • Hiệu ứng butterfly của đồng USD mạnh lên thị trường forex (bắt nguồn từ tỷ giá USD - JPY)

KẾT LUẬN

Có 3 ý chính trong bài viết về kinh tế vĩ mô tuần này

(1) Đứng trước áp lực của lạm phát trong thời gian dài, người tiêu dùng đã thay đổi thói quen mua sắm. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến doanh số bán lẻ tại Mỹ.

(2) Tuy nhiên, doanh thu và lợi nhuận của các doanh nghiệp tại Mỹ vẫn rất khả quan. Khiến cho tâm lý của các nhà đầu tư vẫn chưa thực sự bị tác động nhiều. Tuy nhiên, việc lợi nhuận của các công ty kinh doanh các mặt hàng nhu yếu phẩm quá cao là hồi chuông cảnh giác cho việc lạm phát có thể kéo dài do tâm lý lạm phát từ chính các doanh nghiệp.

(3) FED đã bắt đầu nhận thức rõ áp lực trên thị trường tài chính và ảnh hưởng tới doanh nghiệp. Do đó, có thể Fed đang xem xét đến việc làm chậm lại tốc độ tăng lãi suất.

Tuy nhiên, với vị thế chèo lái nền kinh tế lớn nhất thế giới, Fed cũng còn có một mối lo khác mang tên “khủng hoảng ngân hàng” trên mức độ toàn cầu.